علوم چهارم ابتدايي بخش 1-6

علوم تجربي چهارم ابتدايي

 
سلول چيست؟

بدن ما و همه موجودات زنده از واحدهاي بسيار كوچكي به نام سلول ساخته شده است. سلول واحد ساختماني بدن است.
ساختمان سلول: براي ديدن سلول به دليل كوچك بودن آن، بايد از وسيله اي به نام ميكروسكوپ استفاده كنيم. با ميكروسكوپ مي توان همه چيز را بيشتر از 1000 برابر بزرگ كرد.


هر سلول 3 بخش دارد:
1- پوسته
2- سيتوپلاسم
3- هسته


پوسته مانند پوششي در اطراف سلول كشيده شده است. سيتوپلاسم، مايع غليظي است كه تمام سلول را پر مي كند. يك هسته كوچك نيز در داخل سيتوپلاسم است. شكل و اندازه سلول ها با هم متفاوت است.

در ساختمان برگ سه نوع سلول مشاهده مي كنيم كه هر يك كار معيني انجام مي دهند. سلول ها از غذايي كه وارد آنها مي شود استفاده مي كنند و در صورت آسيب ديدن آنها تقسيم مي شوند و سلول جديدي را به وجود مي آورند و اين كار تا پايان عمر ادامه دارد.

سلول ها كار هاي مختلفي انجام مي دهند. مثلاً سلول عصب (انتقال پيام) سلول استخوان (استحكام) سلول ماهيچه(حركت) و سلول روده (جذب) غذا را به عهده دارند.


شباهت هاي سلول ها:
1- همه سلول ها سه بخش اصلي (پوسته،هسته، سيتوپلاسم) دارند.
2- همه سلول ها رشد مي كنند.
3- همه سلول ها تقسيم مي شوند.


در برگ دونوع سلول وجود دارد:
1- روي برگ از سلول هاي نازك و پهن تشكيل شده
2- در درون برگ سلول هاي مستطيلي كه سبزينه دارند وجود دارد.
 

  پرسش هاي بخش 1
1- كداميك از موارد زير در بدن تمام موجودات زنده وجود دارد؟

استخوان
ماهيچه
سلول
پوست
 

  2- رشد بدن انسان به سبب چيست؟

ورزش كردن
استراحت كردن
تقسيم سلول ها
كش آمدن سلول ها
 

  3- پوششي كه در اطراف سلول ها وجود دارد چه ناميده مي شود؟

استخوان
پوسته
سيتوپلاسم
هسته
 

  4- ساختمان بدن كدام موجود زير از تعداد سلول بيشتري تشكيل شده است؟

شتر
پلنگ
خروس
مورچه
 

  5- مايع غليظي كه سلول را فرا گرفته است چه نام دارد؟

پوسته
سيتوپلاسم
ماده سلولي
هسته
 

  6- هسته ي كداميك از سلول هاي زير نسبت به سلول هاي ديگر كوچك تر است؟

سلول استخوان
سلول عصب
سلول ماهيچه
سلول روده
 

  سوالات تشريحي
1- مراحل رشد و تقسيم سلول در شكل زير به هم ريخته است، با زدن شماره آنها را مرتب كنيد.

  2- چه تفاوت ها و چه شباهت هايي در بين سلول هاي مختلف بدن انسان ديده مي شود؟

همه سلو ل ها از نظر رشد، تقسيم سلول و احتياج به غذا شبيه هم هستند. ولي تفاوت آنها در شكل، اندازه و نوع كاري است كه انجام مي دهند.
 

  3- چهار نمونه از سلول هاي بدن را نام ببريد و وظيفه هر يك را بنويسيد؟

سلول عصب (انتقال پيام) - سلول روده (جذب غذا) - سلول ماهيچه (حركت) - سلول شش (جذب اكسيژن)
 

  4- سلول گياهي با سلول جانوري چه تفاوتي دارد؟

سلول گياهي دو پوسته دارد به همين دليل محكم تر از سلول هاي جانوري است.
 

  5- سلول ها چگونه زياد مي شوند؟

تقسيم سلولي
 

  6- سلول از چه قسمت هايي تشكيل يافته است؟

پوسته،سيتوپلاسم، هسته
 

  7- كدام عمل در مورد بيشتر سلول ها تا آخر عمر صورت مي گيرد؟

تقسيم شدن

علوم تجربي چهارم ابتدايي

  بخش 2 - غذاسازان بزرگ

گياهان مي توانند با استفاده از موادي كه از زمين و هوا مي گيرند، غذا بسازند. قسمتي از غذاهايي كه مي خوريد از گياه و قسمت ديگر از جانور به دست مي آيد، جانواران از گياهان تغذيه مي كنند و اگر گياه نباشد زندگي انسان ها و جانوران از بين مي رود.
آنچه براي غذاسازي لازم است:


سبزينه يا كلروفيل:
ماده اي سبز رنگ است كه در برگ وجود دارد و گياهان با كمك اين ماده در برگ هاي خود غذا مي سازند.


دي اكسيد كربن:
گازي است كه براي غذاسازي لازم است. مواد سوختني هنگام سوختن، گاز دي اكسيد كربن توليد مي كنند. ما نيز مقداري از اين گاز را با هواي داخل شش ها به بيرون مي فرستيم. دي اكسيد كردن گازي است كه از سوختن مواد مختلف ايجاد مي شود و در هوا وجود دارد و از راه سوراخ هاي كوچكي كه در برگ گياه است به نام روزنه وارد گياه مي شود.


آب:
آب به وسيله ريشه از زمين گرفته مي شود. خاك با آب نمناك مي شود و ريشه گياه به وسيله تارهاي باريكي كه دارد آب را جذب مي كند و به برگ مي رساند.


خاك:
گياهان سبز مواد معدني را كه در خاك وجود دارد و در آب حل مي شوند از ريشه مي گيرند و همراه آب به برگ هاي خود مي رسانند. آهن يكي از مواد معدني است كه مقدار آن در گياه ذرت و بدن انسان به نسبت مساوي وجود دارد ولي در خاك بيشتر است و موجب رشد گياه مي شود.


نور خورشيد:
نور خورشيد براي غذاسازي گياه لازم است. گياهان در تاريگي نمي توانند رشد كنند.
سفر آب از ريشه تا برگ : در ساقه و برگ، لوله هاي بسيار باريكي وجود دارد كه آب از راه آنها از ريشه به برگ مي رسد. به اين لوله ها آوند مي گويند. بعضي از آوندها غذايي را كه در برگ ساخته شده است، به داخل ميوه يا ريشه انتقال مي دهند تا در آنجا ذخيره شود.

 
پرسش هاي بخش 2
1- گياه چگونه آب را جذب مي كند؟

به وسيله برگ
به وسيله ميوه
به وسيله تارهاي ريشه
به وسيله ساقه
 

  2- محل غذاسازي در كدام قسمت گياه انجام مي شود؟

ريشه
ساقه
برگ
ميوه
 

  3- غذاي اندوخته بوته گل سرخ در كدام قسمت گياه ديده مي شود؟

ريشه
ساقه
برگ
گل
 

  4- در بين گياهان زير كداميك در عمل غذاسازي فعال تر هستند؟

گل گلايل
گندم
خيار
درخت گردو
 

  5- آب چگونه به قسمت هاي مختلف گياه مي رسد؟

از راه آوند
از راه تارهاي نازك ريشه
از راه هوا
از سوراخ هاي ريز برگ
 

  سوالات تشريحي:
1- كدام گروه از موجودات زنده مي توانند براي خود غذا بسازند؟

گياهان سبز
 

  2- گياه در كدام اندام خود غذا مي سازد؟

در برگ
 

  3- رگه هايي كه در برگ گياه مي بينيد چيست؟

آوند
 

  4- گياهان براي غذاسازي به چه چيزهايي نياز دارند؟

سبزينه - دي اكسيد كربن - آب - خاك - نور خورشيد
 

  5- آيا نوع آب و خاك در شد گياه اثر دارند؟

بله، در شمال ايران كه خاك حاصل خيزي دارد، گياهان بيشتري رشد مي كنند.
 

  6- چند گياه نام ببريد كه در برگ خود غذا ذخيره مي كنند؟

كاهو و كلم
 

  7- در كدام يك از اين گياهان كار غذاسازي شديدتر است؟ چرا؟

گوجه فرنگي، بوته گندم، بوته گل سرخ
بوته گوجه فرنگي. چون در مدت كوتاهي محصول زيادي مي دهد و ميوه آن محتوي مواد غذايي فراوان است.
 

  8- آيا خود گياه از اندوخته اش استفاده مي كند؟

خير، اندوخته گياه، غذاي اضافي است كه به مصرف ساير موجودات زنده مي رسد.
 

     علوم تجربي چهارم ابتدايي

  بخش 3 - گياهان، موجودات پر ارزش

گياهان موجودات پر ارزشي هستند كه هم غذاي خودشان را مي سازند و هم منبع اصلي غذاي جانوران و انسان مي باشند. آدميان نخستين، ريشه، برگ، ميوه و دانه هاي خوراكي را جمع مي كردند و مي خورند. بعدها انسان مي انديشيد كه مي تواند گياهان مفيد را پرورش دهد. پس كار كشاوري يعني پرورش دادن گياهان مفيد.


شخم زدن:
كشاورزان از هزاران سال پيش تاكنون زمين را براي كاشتن، شخم مي زنند. در ابتدا اين كار با دست انجام مي شد. بعدها از گاو و اسب استفاده شد. امروزه تراكتور جاي جانوران را گرفته است.


آب دادن:
به جهت وجود آب كم در ايران، كشاورزان براي صرفه جويي در مصرف آب، گياهاني را مي كارند كه با كمك آب باران و برف رشد كرده و محصول دهند و نياز به آبياري نداشته باشند. به اين گونه كشاورزي ديم كاري مي گويند؛ مانند كشت گندم.


از بين بردن علف هاي هرز:
علف هاي اضافي كه در لابه لاي گياهان كاشته شده مي رويد. علف هاي هرز گفته مي شود. از بين بردن اين علف ها كار زيادي مي طلبد.


مبارزه با آفت ها:
بعضي از حشرات كه گياه خوار هستند دسته جمعي به مزرعه ها حمله مي كنند و قسمتي از محصول را مي خورند. براي دفع حشرات مزاحم يا آفت ها، مواد حشره كش ساخته شده است. به دليل اينكه مواد سمي هستند. دانشمندان از جانوراني مانند عنكبوت يا سوسك بهره مي گيرند.

  محصولات گوناگون:

بعضي از محصولات مانند گندم در بيشتر استان ها به عمل مي آيد. اما بعضي محصولات ديگر مانند خرما، برنج و انگور در بعضي مناطق رشد مي كنند. مثلاً برنج در جايي به دست مي آيد كه آب فراوان داشته باشد و خرما در آب و هواي گرم به دست مي آيد.


نوشيدني ها:
بعضي از گياهان به صورت دم كرده و نوشيدني مصرف مي شوند مانند چاي، و قهوه؛ و بعضي از محصولات ديگر را براي خوش طعم كردن غذا استفاده مي كنيم مانند انواع ادويه ها كه بيشتر در كشورهاي گرم و مرطوب به دست مي آيد.


داروها:
مردم از زمان هاي دور، بعضي گياهان را به دليل اثرات داروئي آنها مصرف مي كردند. مانند خاكشير يا دانه به. امروزه هم از گياهان دارويي استفاده هاي بسياري مي شود.


رنگ ها:
گياهان در صنايع رنگرزي هم استفاده مي شوند. رنگرزي در استان هايي كه قاليبافي دارند رواج دارد كه براي رنگ كردن پارچه يا پشم به كار مي رود.
از چوب براي تهيه ميز، تخته، پنجره و ساير وسايل استفاده مي كنند. 

  پرسش هاي بخش 3
1- كار مبارزه با آفت ها، هميشه و در همه دوران زندگي آنها مؤثر است.

درست
نادرست 

  2- بيشتر كشاورزان براي شخم زدن زمين هاي پهناور از تراكتور استفاده مي كنند.

درست
نادرست 

  3- كار كشاورزي يعني پرورش دادن گياهان مفيد

درست
نادرست 

  4- پرندگان كوچك در خوردن حشرات مزاحم و آفت ها مؤثر هستند.

درست
نادرست 

  پررسش هاي تشريحي:
1-وقتي مي خواهيم زمين را براي كاشتن آماده كنيم ابتدا چه عملي را انجام مي دهيم؟

ابتدا زمين را شخم مي زنيم.  

  2- براي كاشت يك گياه بايد چه كاري انجام داد؟

ابتدا بايد زمين را براي كشت آماده كرد و شخم زد. بعد دانه ها را پاشيد و سپس زمين را آبياري كرد. مرحله بعدي در آوردن گياهان هرز از داخل زمين است تا زماني كه به رشد كامل خود برسد. 

  3- اصلي ترين غذاي انسان را چه گياهاني تشكيل مي دهند؟

گندم، برنج، سيب زميني 

  4- ياد گرفتن كشاورزي چه اثري در زندگي انسان داشت؟

توانست محصول بيشتري توليد كند و براي زمستان خود غذا ذخيره كند. ديگر مجبور نبود تمام قسمت هاي گياه را بخورد. بلكه از هر گياهي قسمت هاي مفيد را مي خورد. 

  5- آيا استفاده زياد از تراكتور براي زمين هاي كشاورزي پهناور مضر است؟

بله. چون تراكتور عميقاً جاي خاك را عوض مي كند و خاك هاي سطح رويي كه مواد غذايي بيشتري دارند به سطح زيرين انتقال پيدا مي كنند. استفاده زياد از تراكتور براي زمين مفيد نيست. 

  6- كدام محصول را حتماً بايد با كشت آبي زياد نمود؟

برنج 

  7- چه محصولاتي در ناحيه كوهستاني بيشتر رشد مي كنند؟

گردو، بادام، درختان ميوه 

  8- ادويه در چه نوع آب و هوايي به دست مي آيد؟

گرم و مرطوب 

  9- چه گياهاني را مي شناسيد كه مصرف دارويي و رنگرزي دارند؟

دارويي: اوكاليپتوس، گل ختمي، گل بنفشه، نعناع
رنگرزي: حنا، گردو، انار، پوست پياز، روناس

علوم تجربي چهارم ابتدايي

  بخش 4 - جانوران بي مهره

دانستيد كه جانوران را به دو دسته مهره داران و بي مهرگان تقسيم مي كنيم.


جانوران مهره دار:
مانند ماهي ها، دوزيستان، پرندگان و غيره كه بدنشان داراي اسكلت از جنس استخوان است.


جانوران بي مهره:
جانوراني هستند كه در بدنشان اسكلت استخواني وجود ندارد. بي مهرگان دسته بزرگي از جانوران را تشكيل مي دهند مانند مرجان ها، نرم تنان، خارتنان و حشرات و …


كرم ها و بند پايان:
گروه كرم ها و بندپايان گروه بسيار بزرگي از بي مهرگان هستند كه دانشمندان آنها را به طبقات كوچك تر تقسيم كرده اند. كرم ها از لحاظ شكل به سه گروه تقسيم مي شوند:
1- كرم هاي پهن
2- كرم هاي لوله اي
3- كرم هاي حلقوي

كرم هاي پهن :
مانند كرم كدو، بدنشان از قطعه هاي پهن تشكيل شده است. يك نوع از كرم كدو در روده انسان زندگي مي كند و به اين موجود كه غذاي مورد نياز خود را از بدن موجود زنده ديگر مي گيرد، انگل مي گوئيم.

كرم هاي لوله اي :
مانند آسكاريس بدن باريكي دارند. كرم آسكاريس در داخل روده انسان زندگي مي كند و در همانجا تخم ريزي مي كند. تخم ها همراه مدفوع از روده خارج شده و محيط را آلوده مي كنند. تخم آسكاريس از راه سبزيجات نشسته و آب آشاميدني آلوده به بدن منتقل مي شوند.

يكي ديگر از كرم هاي لوله اي انگل كرمك است. كرمك در انتهاي لوله گوارش كودكان رشد مي كند و باعث خارش شديد مي شود.

كرم هاي حلقوي :
بدن اين كرم ها از حلقه هاي زيادي درست شده است. مانند كرم خاكي. اين كرم براي يافتن غذا در خاك حركت مي كند و براي باغچه و زمين كشاورزي مفيد است زيرا خاك را جابه جا مي كند و هوا را به ذرات خاك مي رساند.


بندپايان:
بندپايان شامل حشرات، عنكبوت ها، خرچن گها و هزارپاها مي باشند. نمونه هايي از بندپايان در جنگل، دريا و حتي خانه ها يافت مي شود مانند مورچه، پروانه، خرچنگ، هزارپا و … بندپايان فراوان ترين گونه جانوران بي مهره هستند.

حشرات 6 پا دارند. عنكبوت ها 8 پا دارند. بعضي سمي و بعضي غير سمي اند. خرچنگ ها در آب زندگي مي كنند پوشش خارجي بدن آنها سفت است. بعضي خرچنگ ها خوراكي هستند. هزارپاها بعضي علف خوار و بعضي گوشتخوارند. هزارپاي گوشتخوار، سمي است.

 
پرسش هاي بخش 4

جالي خالي را با كلمات مناسب پر كنيد:
1- به جانوراني كه در بدن آنها اسكلت استخوان وجود نداشته باشد بي مهره مي گويند.
2- به موجود زنده اي كه غذاي خود را از بدن موجود زنده ديگر مي گيرد انگل مي گويند.
3- نرم تنان در گروه جانوران بي مهره قرار دارند.
4- هشت پا يك جانور بي مهره دريايي است كه به گروه بزرگ تر بي مهرگان تعلق دارد و به گروه كوچك تر نرم تنان.
5- عروس دريايي بي مهره اي از جنس مرجان ها است.
6- حشرات بدنشان از 3 قسمت سر و سينه و شكم تشكيل شده، 2 شاخك و 6 پا دارند.
7- كرم كدو از نوع كرم هاي پهن و كرم خاكي از نوع كرم هاي حلقوي است. 

  پرسش هاي تشريحي:
1- چه تفاوت مهمي در ميان جانواران مهره دار و بي مهره وجود دارد؟

جانوران مهره دار داراي اسكلتي از جنس استخوان هستند و جانوران بي مهره در بدن خود فاقد اين اسكلت استخواني مي باشند. 

  2- بدن بي مهرگان ساده تر است يا مهره داران؟

بي مهرگان 

  3- انواع گروه هاي بي مهرگان را نام ببريد؟

اسنفج ها، مرجان ها، نرم تنان، خارتنان، كرم ها، بندپايان 

  4- مرجان ها چه شباهت هايي با اسفنج ها دارند؟

هردو گروه در كف درياها زندگي مي كنند و بعضي از گونه هاي هر يك حركت دارند. 

  5- تخم كرم كدو چگونه از گاو به انسان منتقل مي شود؟

مدفوع آلوده انسان علف هايي را كه گاو مي خورد آلوده مي كند و تخم كرم در بدن حيوان به نوزاد تبديل مي شود و زنده مي ماند و با خوردن چنين گوشتي نوزاد كرم كدو به انسان و روده او منتقل شده تبديل به كردم كدو مي شود. 

  6- كرم آسكاريس چه مي خورد؟

غذاي گوارش يافته را مي خورد. 

  7- فرق پوشش بدن حلزون با بدن صدف چيست؟

پوشش بدن حلزون حفره اي است و پوشش بدن صدف دوكفه اي است. 

  8- حشرات چه خصوصيات مشتركي دارند؟

همگي 6 پا و 2 شاخك دارند و بدنشان از سه قسمت تشكيل شده است. 

  9- كدام گروه از بي مهرگان به هيچ گروه ديگري شبيه نيستند؟

خارتنان 

  10- چند نوع از خارتنان را نام ببريد؟

توتيا و ستاره دريايي 

  11- اگر قبل از مصرف سبزي آن را ضد عفوني نكنيم، كدام بيماري انگلي در انتظار ماست؟

به انگل آسكاريس مبتلا مي شويم. 

  12- يك نوع خرچنگ خوراكي را نام ببريد؟

ميگو

علوم تجربي چهارم ابتدايي

  بخش 5 - مخلوط ها

مخلوط چگونه تشكيل مي شود؟
وقتي دو يا چند ماده مختلف با يكديگر به ترتيبي بياميزند كه ما بتوانيم آنها را از هم جدا كنيم و هر ماده اي خاصيت خود را حفظ كند، مخلوط تشكيل شده است.

در مخلوط ممكن است مواد مخلوط شونده همگي جامد، مايع و يا گاز باشند، يا يكي از مواد جامد و ديگري مايع باشد مثل نمك و آب كه مخلوط آب نمك درست مي كنند.

هواي اطراف ما كه گازي شكل است مخلوطي از گازهاي مختلف است. بسياري از خوراكي ها نيز به صورت مخلوط مصرف مي شوند.
در يك مخلوط، هر ماده تمام خاصيت هاي خود را حفظ مي كند.


مخلوط هاي يكنواخت (محلول):
وقتي يك حبه قند را در آب مي اندازيد، ذره هاي قند از هم جدا مي شوند و در بين ذره هاي آب قرار مي گيرند و مخلوط يكنواخت درست مي كنند. در نتيجه قند در آب حل مي شود. به اين نوع مخلوط، محلول مي گوئيم.


ماده حل شونده و ماده حلال:
اگر يك قاشق شكر را در آب بريزيد و هم بزنيد، شكر در آب حل مي شود. در اين محلول به شكر ماده حل شونده و به آب ماده حل كننده يا حلال مي گويند. محلول شكر در آب يك محلول جامد در مايع و محلول الكل در آب محلول مايع در مايع است.
در محلول ها، ماده حل شده، خود به خود از حلال جدا نمي شود.

 
پرسش هاي بخش 5

1- كداميك از مخلوط هاي زير محلول است؟
روغن در آب
نفت و آب
نمك و آب
نشاسته و آب


2- كداميك از مخلوط هاي زير محلول مايع در مايع است؟
آب و روغن زيتون
آب و آبليمو
آب و نشاسته
آب و اكسيژن


3- آب داغ چه نوع محلولي است؟
جامد در مايع
مايع در مايع
جامد در جامد
گاز در مايع


4- بهترين راهي كه مي توانيم بفهميم يك مخلوط، محلول است يا نه چيست؟
جوشانيدن
از صافي رد كردن
بي حركت در جايي قرار دادن
باهم زدن


5- در ليوان شير يك حبه قند انداختيم و هم زديم در اين محلول به شير چه مي گويند؟
حلال
حل شونده
مخلوط
محلول 

  پرسش هاي تشريحي:
1- مخلوط چيست؟

وقتي دو يا چند ماده با هم بياميزند و ما بتوانيم به راحتي آنها را جدا كنيم آن مواد با هم مخلوط شده اند، در مخلوط، مواد خواص خود را از دست نمي دهند. 

  2- آيا مي توانيم روغن مايع و آبليمو را مايع در مايع بدانيم؟ چرا؟

خير، زيرا اين دو مايع در يكديگر حل نمي شوند و مايع در مايع يك نوع محلول است. 

  3- به ماده اي كه مواد ديگر را در خود حل مي كند چه مي گويند؟

حلال 

  4- چگونه مي فهميم دو ماده مايع كه با هم آميخته شده اند مخلوط هستند يا محلول؟

در صورتي كه دو مايع به طور يكنواخت ديده شوند و پس از مدتي كه ساكن مي مانند از هم جدا نشوند، محلول هستند و اگر يك مايع در مايع ديگر به صورت معلق ديده شود، مخلوط است كه پس از ساكن ماندن به تدريج از هم جدا مي شوند. 

  5- مخلوطي نام ببريد كه از دو ماده جامد تشكيل شده باشد؟

شكر و عدس، نخود و لوبيا 

  6- مخلوطي از يك ماده جامد و يك مايع نام ببريد كه محلول نباشد؟

شن و آب 

  7- هوا يك مخلوط است يا تركيب؟

مخلوط است. 

  8- در يك محلول آب شيرين آيا مزه سطح مايع با ته مايع با هم فرق دارد؟چرا؟

نه، زيرا ذره هاي قند به آرامي از هم جدا شده و در بين ذره هاي آب قرار گرفته و مخلوط يكنواختي به دست آمده يعني قند در آب حل شده. 

  9- در محلول مواد چگونه پراكنده مي شوند؟

به طور يكنواخت پراكنده مي شوند. 

  10- آيا در محلول همه موادي كه وجود دارند ديده مي شوند؟

خير، ماده حل شونده ديده نمي شود. 

  11- چرا در هوا هيچ يك از مواد تشكيل دهنده را نمي بينيم؟

زيرا همگي گاز هستند. علوم تجربي چهارم ابتدايي

  بخش 6 - نور و بازتابش

نور انرژي است كه به كمك آن مي توانيم اجسام را ببينيم. به موادي كه از خود نور توليد مي كنند چشمه نور مي گوئيم. نور از همه اجسام عبور نمي كند. اما اجسامي مانند شيشه، آب و هوا نور را از خود عبور مي دهند كه به آنها شفاف مي گوئيم.

اما اجسامي كه نور را از خود عبور نمي دهند، مانند چوب و سنگ اجسام كدر ناميده مي شوند. هرچه سطح يك جسم هم صاف تر باشد، باز تابش نور آن هم بيشتر است.

تصوير هر جسم در آينه تخت اندازه همان جسم است. اگر نور به آينه برخورد كند، باز مي گردد كه به اين پديده بازتابش نور مي گوئيم. هر چه زاويه بين دو آينه تخت كمتر شود، تعداد تصاوير بيشتر است. نور در هنگام برخورد به آينه صاف، بازتاب منظم دارد و در صورت برخورد به سطح ناصاف مثل مقوي، بازتابي نامنظم دارد. وقتي نور به جسمي بر مي خورد، قسمتي از آن باز مي گردد و به چشم ما بر مي گردد و همين نور بازتاب شده باعث ديدن آن جسم توسط ما مي شود.

جسمي كه به رنگ سياه باشد، نور را تقريباً بازتاب نمي دهد. با آينه مي توانيم تصوير چيزهايي را كه به طور مستقيم نمي توانيم ببينيم را مشاهده كنيم. مانند راننده اتومبيل كه به كمك آيند پشت خود را مي بيند.


آينه ها بر سه نوع هستند :
1- آينه تخت
2- آينه فرو رفته
3- آينه بر آمده

در آينه فرو رفته تصوير بزرگ تر از جسم و در آينه برآمده تصوير كوچك تر از جسم منعکس مي شود.
در زيردريائي ها براي ديدان اجسام در سطح آب از چشم زيردريايي استفاده مي كنند، كه پريسكوپ نام دارد.

كوره آفتابي هم وسيله اي است كه از يك آينه فرو رفته بسيار بزرگ تشكيل شده است و براي استفاده از انرژي گرمايي خورشيد به كار مي رود. تصوير ما در درون يك قاشق به صورت وارونه و كوچك تر از خودمان مي افتد و تصوير ما در پشت قاشق مستقيم و بزرگ تر به نظر مي رسد.

  پرسش هاي بخش 6
1- در كداميك از مكان هاي زير آينه بر آمده استفاده مي كنند؟

خياطي
آرايشگاه ها
سرپيچ هاي جاده ها
كوره آفتابي 

  2 - كداميك از موارد زير در بازتابش نور مؤثر نيست؟

صافي اجسام
زبري اجسام
كلفتي اجسام
رنگ اجسام 

  3 - در كداميك از مواد زير نور عبور نمي كند؟

هوا
آب
آينه
شيشه 

  4 - در پريسكوپ از چه آينه اي استفاده مي شود؟

تخت
فرورفته
برآمده
كروي 

  5- هر قدر زاويه بين دو آينه را بازتر كنيم تعداد تصويرها ….... مي شود.

بيشتر
كمتر
تفاوتي ندارد
بزرگ تر 

  6 - كوره آفتابي به چه منظور ساخته مي شود؟

براي گرم كردم محيط
براي تفريح و سرگرمي
براي بهتر ديدن خورشيد
براي استفاده از انرژي گرمايي خورشيد 

  پرسش هاي تشريحي:
1- نور چيست؟ و چه خواصي دارد؟

يك نوع انرژي است كه حركت مي كند و موجب ديدن اجسام مي شود. 

  2- بازتابش نور چيست؟

وقتي نور به جسمي برخورد مي كند و برگشت پيدا مي كند، به اين پديده بازتابش نور مي گوئيم. 

  3- چه اجسامي پس از بازتابش نور، تصوير توليد مي كنند؟

اجسامي كه سطح آنها صاف است مثل آينه و فلزات براق. در آب و شيشه هم تصوير ايجاد مي شود. 

  4- جسمي در فاصله 20 سانتي متري آينه قرار دارد. فاصله جسم تا تصوير چقدر است؟

فاصله جسم تا تصوير دو برابر فاصله جسم تا آينه است يعني 40 سانتي متر. 

  5- وقتي آينه به صورت فرو رفته باشد، چه تغييري مي كند؟ و براي چه كارهايي از آينه فرو رفته استفاده مي شود؟

تصوير بزرگ تر مي شود. وقتي بخواهند تصوير را بزرگ تر نشان دهند مثل عمل جراحي 

  7- براي افزايش نور و گرما از چه نوع آينه اي استفاده مي كنيم؟

آينه فرو رفته 

  8- براي آنكه جسمي ديده شود چه شرايطي لازم است؟

بايد نور به طور كامل بازتاب نمايد 

  9- در گذشته انسان ها چگونه تصوير خود را مي ديدند؟

در سنگ هاي صاف و صيقلي