راههاي تقويت املا

راههای تقویت املا

اهمیت نوشتن و نیاز به صحیح نوشتن در ایجاد ارتباط با دیگران بر کسی پوشیده نیست. در همین ارتباط از ابتدای آموزش رسمی خواندن و نوشتن، به کودکانمان می‌آموزیم که چگونه بنویسیم وچه اقداماتی در این باره انجام می‌دهیم تا بتوانند آموخته‌های خود را در موقعیت‌های مختلف به کار گیرند. مهمترین ماده درسی که این وضعیت را بر عهده دارد، املای فارسی است. املا در لغت به معنی پر کردن، بر سر جمع گفتن، تقریر کردن مطلبی تا دیگری آن را بنویسد، است. در زبان فارسی کلمه‌ای معادل املا و دیکته نداریم، ولی می‌توانیم «از بر نویسی» یا «گفتار نویسی» را جایگزین کلمه املا یا دیکته کنیم. منظور این است که شخص گفته‌های دیگران را بدون دیدن آن کلمات بنویسد. با توجه به این که درس املا بنای علمی در یادگیری سایر دروس است و توجه به این مهم، یکی از ضروریات نظام آموزشی ماست و از طرفی روش‌های متداول املا نمی‌تواند راه گشای مشکلات آموزشی در این درس باشد، لذا در این مجموعه سعی شده است چندین روش متنوع و جالب برای املا و تصحیح آن ارائه شود. تا از همین ابتدای سال تحصیلی با یاری اولیا و آموزگاران در افزایش توانمندی دانش‌آموزان تلاش شود. 1) املا به صورت گروهی. به این شکل که بچه‌ها را به گروه‌های 5 یا 6 نفره تقسیم می‌کنیم و در هر گروه، هر خط را یک نفر از گروه می‌نویسد و در انتها نمره گروهی می‌دهیم و آن املا در پوشه کار گروه‌ها قرار می‌گیرد. 2) هر گروه یک متن املا با کمک تمام اعضای گروه خود می‌نویسد و ما املای همه گروه‌ها را جمع‌آوری کرده و می‌خوانیم و سپس یا بهترین متن دیکته را به کل کلاس می‌گوییم و یا از هر گروه یک پاراگراف انتخاب کرده و دیکته تلفیقی تهیه کرده و به کل کلاس، دیکته می‌گوییم. در این صورت متن دیکته را بچه‌ها انتخاب کرده‌اند. 3) بچه‌ها را گروه‌بندی می‌کنیم و سپس هر گروه متن دیکته‌ای را می‌نویسد و برای گروه دیگر می‌خواند تا آن گروه بنویسند. دیکته گروه به گروه نام دیگر این دیکته است. 4) در روش دیگر، باز بچه‌ها به گروه‌های 5 یا 6 نفره تقسیم می‌شوند. 10 کلمه مهم از درس انتخاب می‌کنیم و از بچه‌ها در گروه‌ها می‌خواهیم که هر کدام جمله‌ای را در ارتباط با درس بنویسند و از کلمات مهم مورد نظر استفاده کنند و هر گروه جملات خود را کنار هم گذاشته و یک متن کوتاه و زیبا بسازد. 5) در مواقعی که شاگردی ضعیف است و در املا پیشرفت چندانی ندارد، می‌توان در هنگام دیکته دانش‌آموز ضعیف را کنار دانش‌آموز قوی نشاند تا بعضی از لغات را که برایش مشکل است، با مشورت بنویسد. در نتیجه دانش‌آموز ضعیف، هم آن لغت را به خوبی به ذهن می‌سپارد و هم با افت نمره به طور مکرر مواجه نمی‌شود. البته این روش نباید به طور تکرار و همیشگی باشد. 6) در هنگام تصحیح کردن املا، معلم صحیح لغات را نمی‌نویسد و دانش‌آموزان خودشان درست لغات را از کتاب پیدا می‌کنند و بعد ما به آن املا نمره می‌دهیم. یعنی، ابتدا دور کلمات اشتباه خط می‌کشیم و صحیح آن را بچه‌ها می‌نویسند و ما به صحیح نوشتن آنها نمره می‌دهیم. 7) روش دیگر این است که معلم بهتر است متن دیکته را قبل از املا برای بچه‌ها بخواند، ولی بچه‌ها چیزی ننویسند و تنها گوش دهند. 8) بعد از املا هم باید متن مجدداً خوانده شود، یعنی در هر املا کل متن باید سه بار خوانده شود. 9) در صورت دیگر املا، می‌توان شفاهی دیکته را خواند و بچه‌ها لغات مهم آن را هجی کنند و در هوا بنویسند. 10) نوع دیگر املا می‌تواند چنین باشد که شاگرد پشت سری کلمات را روی پشت فرد جلویی بنویسد و شاگرد جلویی از روش حرکت انگشتی فرد عقبی بتواند لغات را بفهمد و بنویسد که این یک نوع بازی و املا است. 11) در روش دیگر به بچه‌ها می‌گوییم روزنامه با خود به کلاس بیاورند و لغات را ببرند و از لغات بریده شده یک بند املا برای ما درست کنند و بر روی ورقه بچسبانند. یا این روش می‌تواند به صورت گروهی هم صورت گیرد. 12) می‌توان املایی را به صورت پلی‌کپی بدون نقطه، بدون تشدید و یا به صورت لغات ناقص به دانش‌آموزان داد تا آنان در جای مناسب نقطه بگذارند و یا تشدید قرار دهند یا لغات ناقص را کامل کنند. 13) می‌توان دیکته را به صورت لغات صحیح و غلط در کنار هم قرار داد تا بچه‌ها کلمه غلط را خط بزنند. 14) روش دیگر املا می‌تواند به صورت تصویری باشد. یعنی، شکل را به دانش‌آموزان بدهیم تا آنان املای صحیح آن را بنویسند. 15) املای تقویت حافظه: بدین صورت که معلم متنی را روی تخته می‌نویسد و سپس متن را برای دانش‌آموزان می‌خواند و سپس روی نوشته‌هایش روی تخته پرده می‌کشد و بچه‌ها باید هر آنچه از متن فهمیده‌اند را بنویسند. سپس معلم پرده را از تخته برمی‌دارد و بچه‌ها متن خود را با متن تخته مقایسه می‌کنند و به خود امتیاز می‌دهند. 16) روش دیگر، می‌تواند استفاده از آینه باشد که کلمات را بر عکس بنویسیم و بچه‌ها با آینه درست آن را بنویسند و یا صحیح آن را بخوانند. 17) دیکته آبکی: روش دیگر، استفاده از آب و محیط حیاط مدرسه است. بدین ترتیب که بچه‌ها به صورت انفرادی و یا گروهی با خود آب‌پاش به مدرسه می‌آورند و با آب دیکته را روی زمین بنویسند و گروهی نوشته‌های خود را تصحیح کنند. 18) روش دیگر در تصحیح املا این است که دانش‌آموزان با اشتباهات خود جمله بسازند و یا دیکته به صورت جمله‌سازی از لغات مهم درس باشد. 19) کلمات مهم یا مشکل درس را روی پارچه بنویسند و سپس با خمیر و یا نخ و سوزن کلمات را بسازند و یا بدوزند که در این صورت املا با هنر و بازی توأمان می‌شود (یادگیری تلفیقی) 20) دانش‌آموزان از اشتباهات خود در املا کلمات هم‌خانواده، متضاد و یا هم معنا بنویسند. 21) برای آشنایی دانش‌آموزان با انواع صداها و لهجه‌ها در هنگام دیکته گفتن و از این که بچه‌ها تنها به صدا و لحن معلم خود خو نگیرند، معلم می‌تواند از اطرافیان خود بخواهد تا متن املا را بر روی نوار بخوانند و صدای خود را ضبط کنند و سپس آن متن را به کلاس بیاورد و بچه‌ها از روی آن نوار دیکته بنویسند و در هنگام ارزشیابی پایانی و یا هر زمان دیگر بچه‌ها دچار مشکل نشوند. 22) همکاران معلم می‌توانند در املاهای کلاسی جای خود را تعویض کنند و به بچه‌های کلاس‌های دیگر املا بگویند تا بچه‌ها با انواع صداها و لحن‌ و گویش در دیکته آشنا شوند. 23) دانش‌آموزان می‌توانند به والدین خود دیکته بگویند و والدین در املای خود چند کلمه را اشتباه بنویسند تا بچه‌ها آنها را تصحیح کنند و به پدر و مادر خود نمره دهند. 24) بچه‌ها می‌توانند به معلم خود دیکته بگویند. هر گروه یک پاراگراف به معلم بگوید و در انتها گروه‌ها ورقه‌ معلم را تصحیح کنند و یا هر گروه پاراگراف مخصوص به خود را صحیح کند. البته بهتر است معلم چند کلمه را عمداً اشتباه بنویسد. 25) برای والدین بی‌سواد، فرزند می‌تواند صدای خود را ضبط کند و از روی صدای خود به خودش دیکته بگوید یعنی صدای ضبط شده خود را جایگزین صدای اولیای خود که بی سواد هستند، نماید. 26) یکی دیگر از روش‌ها برای تصحیح املا این است که می‌توان املا را به بچه‌ها داد تا تصحیح کنند، ولی در نهایت نمره نهایی را معلم بدهد و یا دانش‌آموزان تصحیح کننده با مداد کنار دفتر فرد، نمره بگذارند و بعد معلم، نمره خود را با نمره‌ای که دانش‌آموزان داده مقایسه کند. 27) معلم لغاتی را بر روی مقوا می‌نویسد و مقوا را به تخته نصب می‌کند و زمان کوتاهی وقت می‌دهد تا دانش‌آموزان کلمات را به دقت نگاه کنند و سپس مقوا را جمع می‌کند. در این جا بچه‌ها هر آنچه از لغات در ذهنشان مانده است را می‌نویسند و ما لغات و کلمات آنان را تصحیح می‌کنیم تا دقت آنان سنجیده شود. 28) دانش‌آموزان املا را در هوا بنویسند و ما هم در هوا تصحیح کنیم نه با قلم و روی کاغذ. 29) روش دیگر املا که همراه با بازی هم است، این است که دانش‌آموزان با گچ روی زمین مدرسه و حیاط مدرسه دیکته بنویسند و سپس حیاط را دسته‌جمعی بشویند تا آثار گچ حیاط مدرسه را کثیف نکند. 30) معلم می‌تواند املا را بر روی چندین کارت بنویسد و این کارت‌ها بین گروه‌ها تقسیم شود تا تمام گروه‌ها کارت را ببیند و سپس کارت‌ها را جمع کرده و از روی آنها دیکته بگوید. لازم به تذکر است که روش‌های املا که به عنوان نمونه بیان گردید را نباید به عنوان روش واحد تلقی کرد. اگر هر روشی بیشتر از اندازه استفاده گردد، ارزش آموزشی خود را از دست می‌دهد. لذا اگر معلم بنا به ضرورت و در نظر گرفتن تنوع، روش‌های متنوع املا را به کار گیرد نتیجه مفیدی عاید دانش‌آموزان خواهد شد. 

  

نقاشي ،زبان پنهان كودكان

نقاشی زبان کودک 1

 

کودکان برخلاف بزرگسالان هستند. آنها از طریق نقاشی کشیدن، قصه گویی، بازی کردن و … شناخته می شوند. نقاشی به ما کمک می کند تا به دنیای درونی و روح کودک پی ببریم، بدانیم چه نیازهایی دارد، آیا کودک ناسازگار یا بیمار است؟در بزرگسالی می خواهد چه کاره شود و … در زیر مفاهیم نقاشی کودکان به صورت کاملا خلاصه شده، آورده شده است. مفهوم خورشید، ماه، آسمان، زمین، اتومبیل و حیوانات. لطفا توجه داشته باشید که شما به کودک، موضوع نقاشی نمی دهید و خودش آزادانه نقاشی می کند.

۱- خـــورشید و مـــاه                                                                                                                          

در اغلب نقاشیهای کودکان، خورشید دیده می شود. خورشید نشانه امنیت، خوشحالی، گرما، قدرت

و به قول روانشناسان خورشید به معنی پدر است. وقتی رابطه کودک و پدر خوب است کودک

خورشید را در حال درخشیدن می کشد و وقتی رابطه آن دو مطلوب نیست کودک خورشید را در پشت

کوه ناپدید می کند. ترس کودک از پدر به رنگ قرمز تند و یا سیاه در نقاشی دیده می شود. البته با یک

نقاشی ما به قضاوت نمی پردازیم بلکه باید چندین نقاشی کودک را بررسی کرد. ماه نشانه نیستی

است. اغلب کودکان ماه را کنار قبر و قبرستان می کشند. کودکان در نقاشی خود ماه را با مرگ معنی

می بخشند.

 

۲- آسمــــان و زمیــــن 

آسمان به معنی الهام و پاکی است. ولی زمین به معنی ثبات و امنیت می باشد. کودکان خیلی کوچک

هیچ وقت خطی برای نشان دادن زمین ترسیم نمی کنند، ولی در سن 5 یا 6 سالگی که آغاز به درک

دلایل منطقی می کنند به کشیدن زمین نیز می پردازند.

 

۳- اتــــومبیل  

درجامعه امروزی ماشین نشانه قدرت است، به همین دلیل در نقاشیهای کودکان مخصوصاً پسربچه ها

ماشین زیاد دیده می شود. وقتی یکی از اعضای خانواده که اغلب پدر و گاهی خود کودک است،

رانندگی می کنند، از دیدگاه برون فکنی اهمیت پیدا می کند. بیشتر نوجوانان به بهانه اینکه کشیدن

تصویر آدم حوصله شان را سرمی برد یا سخت است، از کشیدن شکل آدم خودداری می کنند اما به

اعتقاد پژوهشگران ترجیح دادن کشیدن ماشین در این دوره خود به خود نشان دهنده وابسته بودن

شخص به دنیای خارج و زندگی ماشینی است. البته این مسائل بستگی به سن، فرهنگ وعوامل

ذهنی و … نوجوان دارد.

 

۴- حیـــــــــوانات

اگر در نقاشی کودک شما تصاویر حیوانات دیده می شود ممکن است دلایل مختلفی وجود داشته باشد

که شما با صحبت کردن با کودک پی به آن می برید. کودکی که در روستا زندگی می کند و یا حیوانات

خانگی دارد و یا عاشق حیوانات باشد و یا حتی زیاد به باغ وحش برود طبیعی است که حیوان بکشد.

پس فرهنگ و طرز زندگی کودک در خانواده از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر کودک به نوعی با

حیوانات رابطه نداشته باشد و حیوان برای او در دسترس نباشد تصویر حیوان در نقاشی او اهمیت

خاصی پیدا می کند. گاهی ممکن است کودک احساس گناه و تقصیری را که تجربه کرده و جرأت نکرده

آن را ابراز کند در نقاشی و در قالب حیوان نشان دهد.

 

مثلاً کودکی ممکن است به دلیل اینکه دیشب درجایش خرابکاری کرده و سرزنش شده احساس گناه

کرده باشد و در نقاشی اش شکل حیوان خاصی را مثل مارمولک بکشد. کشیدن حیوانات درنده نشانه

فشارهای درونی مخفی کودک است. مثلاً کودکی که نسبت به برادر کوچکتر تازه به دنیا آمده اش

حسادت می کند، در نقاشی ممکن است گرگ بکشد که این نشان دهنده ترس و دلهره کودک از تازه

وارد کوچولو است.دوستان خوبم، توجه داشته باشید که درتجزیه و تحلیل نقاشی کودکان که کاری

بسیار ظریف و حساس است چون یک کار تخصصی و تجربی است شما رأی قطعی نمی دهید. کودک

شما باید خودش به میل خودش موضوع نقاشی را اتنخاب کند.

 

شما نباید بالای سر او بنشینید و به او مداد رنگی به میل خودتان بدهید. او در نقاشی کردن باید آزادی

کامل داشته باشد. در پایان نقاشی از کودک بخواهید که در مورد تصاویر کشیده شده برای شما حرف

بزند. این گونه اطلاعات به شما در تجزیه و تحلیل نقاشی کودک کمک می کند. کودکان را به کشیدن

تشویق کنید اما آنها را مجبور نکنید که همین الان برای شما نقاشی بکشند.

  

علوم سوم ابتدايي بخش 6-12

علوم سوم غذای سالم

کمک آموزشي – علوم 3 ابتدايي

  غذاي سالم

  نکات مهم:

1 – موادي که در غذاها وجود دارند باعث رشد و سلامتي ما مي شوند. پس بايد در غذاهاي ما چهارنوع ماده غذايي يعني پروتئين ها، قند و نشاسته ، چربي و ويتامين ها وجود داشته باشد.
2 – ما در شبانه روز سه وعده غذا مي خوريم. بايد توجه داشته باشم که بعد از خوردن غذا هرگز ندويم يا ورزش نکنيم ، چون ماهيچه هاي دستگاه گوارش نمي توانند درست کار کنند و غذا گوارش پيدا نمي کند و مدت بيشتري در معده يا روده مي ماند.  

الف) سؤالات چهارگزينه اي
پاسخ صحيح را با علامت (×) مشخص کنيد.
1 – خوردن چه غذاهايي کار روده ها را آسان تر مي کند؟
غذاهاي چرب
غذاهاي گوشتي
غذاهاي شيرين
سبزي ها و ميوه ها×

2 – در چه حالتي مي گويند دندانها پوسيده شده است؟
وقتي دندانها را پر کنيم
وقتي اسيد داخل دهان کم کم دندان ها را خراب مي کند×
وقتي دندان هاي ما مي افتد
وقتي دندانهايمان را مي کشيم

3 – کداميک از مواد غذايي زير داراي پروتئين گياهي هستند؟
گوشت
تخم مرغ
بادام×
شير

4 – چه مقدار از بدن ما آب است؟
کمتر از نصف
بسيار کم
بيشتر از نصف×
نصف بدن

5 – در کدام يک از مواد غذايي زير نشاسته کمتر است؟
خرما× نان برنج سيب زميني

6 – مقدار آب در 100 گرم کداميک از مواد زير بيشتر است؟
بيسکويت
پنير
هندوانه×
هويج

7 – مقدار چربي در کداميک از مواد غذايي زيربيشتر است؟
شکلات
پنير
کره×
ماست

8 – چربي ها بيشتر در چه قسمتي از بدن جمع مي شوند؟
شکم
استخوان
ماهيچه
زيرپوست×

9 – کداميک از موارد زير به طور مستقيم باعث پوسيدگي دندان مي شود؟
شيريني جات
اسيد×
نوشابه
شکستن پسته

10 – کدام دسته از مواد زير داراي چربي مي باشند؟
زيتون – ذرت ×
بادام – گندم
کره – برنج
آفتابگردان – خرما

11 – سبزيها و ميوه ها تعداد زيادي .............دارند.
پروتئين
نشاسته
ويتامين ×
قند  

  ب) سؤالات تکميلي:
جاي خالي را با کلمات مناسب پر کنيد.
1 – غذا به بدن ................ مي دهد و باعث رشد بدن مي شود.

غذا به بدن (انرژي) مي دهد و باعث رشد بدن مي شود.  

  2 – اگر بعد از غذا فوراً ورزش کنيم . ماهيچه هاي دستگاه ............. نمي توانند درست کار کنند.

اگر بعد از غذا فوراً ورزش کنيم . ماهيچه هاي دستگاه (گوارش) نمي توانند درست کار کنند.  

  3 – موادي مانند سبزيها و ميوه ها کار .............. را آسان مي کنند.

موادي مانند سبزيها و ميوه ها کار (روده ها) را آسان مي کنند.  

  4 – ويتامين ها باعث سالم ماندن .......... مي شوند.

ويتامين ها باعث سالم ماندن بدن مي شوند.  

  5 – ميکروب ها در دهان ما مواد شيري را به مواد ترشي به نام ........... تبديل مي کنند.

ميکروب ها در دهان ما مواد شيري را به مواد ترشي به نام (اسيد) تبديل مي کنند.  

  6 – وقتي اسيد داخل دهان کم کم دندانها را خراب مي کند مي گويند دندانها........... شده است.

وقتي اسيد داخل دهان کم کم دندانها را خراب مي کند مي گويند دندانها(پوسيده) شده است.  

  7 – غذاهايي مانند نان، برنج، سيب زميني، سرشار از ماده اي به نام ........... هستند.

غذاهايي مانند نان، برنج، سيب زميني، سرشار از ماده اي به نام (نشاسته) هستند.  

  8 – مواد قندي و نشاسته اي به بدن ............. مي رساند.

مواد قندي و نشاسته اي به بدن (انرژي) مي رساند.  

  9 – از دانه اي مانند زيتون، ذرت آفتابگردان ، ........... مي گيرند.

از دانه اي مانند زيتون، ذرت آفتابگردان ، (روغن هاي گياهي) مي گيرند.  

  چربي هايي که در زير پوست جمع مي شوند در فصل سرما بدن را ........... نگه مي دارند.

10 – چربي هايي که در زير پوست جمع مي شوند در فصل سرما بدن را (گرم) نگه مي دارند.  

  11 – آب بدن از راه عرق کردن يا ............ از بدن خارج مي شود.

آب بدن از راه عرق کردن يا (ادرار کردن) از بدن خارج مي شود.  

14 – هر يک از مواد زير در کدام گروه مواد غذايي قراردارند؟ آنها را جدا کنيد و در جدول بنويسيد.
شير- برنج – خرما – ميوه ها – ماهي ها – سبزيها – زيتون – سيب زميني – آفتابگردان – تخم مرغ – کوه

ماده غذايي	نام غذا
پروتئين ها	شير- ماهي ها – کره – تخم مرغ – سبزيها
قند و نشاسته	برنج  - سيب زميني – مربا
چربي	زيتون – کره – آفتابگردان
ويتامين ها	شير – سبزيها – ميوه ها

پ)سؤالات تشريحي:
به سؤالات زير پاسخ کامل دهيد.
1 – براي داشتن دستگاه گوارش سالم بايد چه کارهايي انجام بدهيم؟
نشسته غذا بخوريم. غذاهايي مانند سبزي – ميوه – گوشت و شير بخوريم: غذا را به اندازه ي نياز با فاصله بخوريد. در هر وعده ي غذايي حتي سبزي يا ميوه بخوريد.

2 – چرا بعد از خوردن غذا نبايد بدويم يا ورزش کنيم؟
زيرا ماهيچه هاي دستگاه گوارش نمي توانند درست کار کنند. پس غذا بخوبي گوارش پيدا نمي کند و مدت بيشتري در معده و روده مي ماند.

3 – چه غذاهايي کار روده ها را آسانتر مي کنند؟
سبزي و ميوه

4 – چرا ما نبايد هميشه يک نوع غذا بخوريم؟
زيرا بدن به مواد گوناگوني نياز دارند که در مواد غذايي مختلف وجود دارد.

5 – پنج نوع ماده متفاوتي که بايد در غذاهاي ما وجود داشته باشد را نام ببريد.
پروتئين – ويتامين – قند و نشاسته – چربي – آب

6 – به نظر پزشکان روغن هاي گياهي مفيدترند يا روغن هاي جانوري؟
روغن هاي گياهي زيرا چربي هاي آنها کم ضررتر است

7 – علت پوسيدگي دندان را بنويسيد.
ميکروب ها در دهان شما مواد شيرين غذا را به ماده ي ترشي به نام اسيد تبديل مي کنند. اين اسيد کم کم دندان را خراب مي کند. در اين حالت مي گويند که دندان پوسيده شده است.

8 – پروتئين ها چند دسته اند؟ از هر دسته سه مثال بزنيد؟
پروتئين هاي گياهي وجانوري – گياهي : سبزيها ، ميوه ها، بادام و پسته جانوري : کره ، شير – تخم مرغ

9 – مواد قندي و نشاسته اي چه فايده اي براي بدن دارند؟سه مورد را نام ببريد؟
مواد قندي و نشاسته اي به بدن انرژي مي رسانند. سيب زميني – خرما - عسل و انگور

10 – آب از چه راههايي از بدن خارج مي شود از چه راهي به بدن ما مي رسد؟
با مصرف آب، خوردن سبزيجات ، نوشيدني ها و غذاها آب به بدن مي رسد. با عرق کردن و ادرار کردن خارج مي شود.  

    

---

علوم سوم دستگاه گوارش

کمک آموزشي – علوم 3 ابتدايي

  دستگاه گوارش

  نکات مهم :

1 – به کارهايي که غذا را در بدن قابل استفاده مي کند، گوارش مي گويند. گوارش غذا از دهان شروع مي شود و در روده پايان مي يابد.
2- غذايي که در معده و روده گوارش پيدا مي کند به وسيله خوني که در اطراف روده هاست گرفته مي شود و به اين عمل جذب مي گويند. خون در تمام بدن گردش مي کند تا غذايي را که از روده گرفته به همه اندام هاي بدن بدهد تا آن ها از انرژي اين غذا استفاده کنند.  

الف) سؤالات چهارگزينه اي :
پاسخ صحيح را با علامت (×) مشخص کنيد.
1 – اولين اندام دستگاه گوارش کدام است؟
معده
روده
مري
دهان×

2 – کداميک از دندان هاي زير غذا را پاره مي کنند؟
دندان هاي جلو
دندان هاي نوک تيز×
دندان هاي عقب
همه دندان ها

3 – لوله اي که دهان را به معده وصل مي کند، چه نام دارد؟
روده
مري×
معده
کبد

4 – معده انسان بعداز کدام اندام دستگاه گوارش قرار گرفته است؟
بعد از مري ×
بعد از روده باريک
بعد از دهان
بعد از کبد

5 – مهم ترين قسمت دستگاه گوارش چه نام دارد؟
دهان
مري
معده
روده باريک ×

6 – کداميک از اندام هاي زير جزء دستگاه گوارش نيست؟
دهان
معده
روده
قلب×

7 – کدام قسمت از اندام هاي گوارشي شيره ي مخصوص ندارد؟
مري
دهان×
معده
روده باريک

8 – غذاهايي که قابل گوارش نباشند از کدام اندام دفع مي شوند؟
روده باريک
مري
روده بزرگ×
معده  

  ب) سؤالات تکميلي :
در جاي خالي کلمات مناسب بنويسيد.
1 – ريزشدن غذا و آماده شدن آن به صورتي که براي بدن قابل استفاده باشد ............. نام دارد.

ريزشدن غذا و آماده شدن آن به صورتي که براي بدن قابل استفاده باشد (گوارش) نام دارد.  

  2 – مجموع اندام هاي مانند دهان ، مري، معده، روده، دستگاه ............. مي گويند.

مجموع اندام هاي مانند دهان ، مري، معده، روده، دستگاه (گوارش) مي گويند.  

  3 – آخرين اندام دستگاه گوارش ............. نام دارد.

آخرين اندام دستگاه گوارش (روده باريک) نام دارد.  

  4 – گوارش از جويدن غذا به کمک ...........شروع مي شود.

گوارش از جويدن غذا به کمک (دندانها) شروع مي شود.  

  5 – لوله اي که دهان را به معده وصل مي کند ............. نام دارد.

لوله اي که دهان را به معده وصل مي کند (مري ) نام دارد.  

  6- غذا بعد از مري، وارد ................ مي شود.

غذا بعد از مري، وارد (معده) مي شود.  

  7 – در معده مايعي ساخته مي شود که به آن ............. معده مي گويند.

در معده مايعي ساخته مي شود که به آن (شيره ي) معده مي گويند.  

  8 – غذايي که در معده گوارش پيدا مي کند کم کم وارد ............... مي شود.

غذايي که در معده گوارش پيدا مي کند کم کم وارد (روده باريک) مي شود.  

  9 – قسمتي از غذا که قابل گوارش و جذب نباشد، از بدن......... مي شود.

قسمتي از غذا که قابل گوارش و جذب نباشد، از بدن (دفع) مي شود.  

  10 – طول روده باريک حدود ....... تا ...........متر است، اما چون به هم پيچيده در شکم جا گرفته است.

طول روده باريک حدود (3) تا (4) متر است، اما چون به هم پيچيده در شکم جا گرفته است.  

  11 – ............ و ............... که مي نوشيم غذا را کاملاً نرم و آبکي مي کند.

(آب دهان و شيره معده) و (آبي) که مي نوشيم غذا را کاملاً نرم و آبکي مي کند.  

پ) سؤالات تشريحي:
1 . به سؤالات زير پاسخ کامل دهيد:
1- خوردن غذا چه فايده اي براي بدن دارد؟
انسان براي رشد و انجام دادن کارهاي گوناگون به غذا نياز دارد.

2- گوارش را تعريف کنيد؟
ريز شدن غذا و آماده شدن آن به صورتي که براي بدن قابل استفاده باشد، گوارش نام دارد.

3 – دستگاه گوارش شامل چه اندام هايي است؟
دهان – مري – معده – روده باريک

4 – کدام دندان ها در 7 يا 8 سالگي مي ريزند؟
دندان هاي شيري

5 – مري در کجاي دستگاه گوارش قرار دارد و کار آن چيست؟
مري دومين اندام دستگاه گوارش بعد از دهان قرار دارد و دهان را به معده متصل مي کند.

6 – معده به چه شکلي است و کار آن چيست؟
به شکل کيسه است و کار آن اين است ماهيچه هاي معده با حرکات خود، غذاي جويده شده را با مايع مخلوط مي کند. شيره معده غذاهاي گوشتي را گوارش مي دهد.

7 – مهم ترين قسمت دستگاه گوارش چه نام دارد؟
روده باريک

8 – کار روده باريک را توضيح دهيد؟
روده باريک حدود 3 تا 4 متر است اما چون به هم پيچيده است، در داخل شکل جاي مي گيرد. در روده مانند معده مايعي وجود دارد که غذاهاي گوناگون را گوارش مي دهد. غذايي که در معده و روده گوارش پيدا مي کند به وسيله ي خوني که در اطراف روده ها جريان دارد، گرفته مي شود. به اين عمل جذب مي گويند.

9 – گوارش غذا در کجا پايان مي يابد؟
روده باريک

10 – چه غذاهايي از بدن دفع مي شود؟
غذاهايي که بدن نمي تواند آنها را گوارش و جذب کند، دفع مي شود.

11 – علت پائين رفتن غذا در مري چيست؟
وقتي غذا به کمک آب و آب دهان و دندانها، خرد و ريز شود، از طريق مري وارد معده مي شود.  

    

---

علوم سوم منابع انرژی

کمک آموزشي – علوم 3 ابتدايي

  منابع انرژي

  نکات مهم :

1 – خورشيد بزرگترين منبع انرژي است که هم رايگان است و هم استفاده از آن باعث آلودگي هوا نمي شود. اگر روزي خداوند اين نعمت را از ما بگيرد ديگر هيچ گياهي رشد نمي کند. همه جا تاريک و سرد مي شود و انسان ها و همه ي موجودات زنده روي زمين را از بين مي روند.  

  الف) سؤالات چهار گزينه اي :
1 – پاسخ صحيح را با علامت (×) مشخص کنيد.
1. براي توليد برق از چه انرژي استفاده مي کنند؟

انرژي الکتريکي
انرژي صوتي
انرژي سوخت
انرژي باد ×  

2- براي به حرکت درآوردن خودروها از کدام منبع انرژي استفاده مي شود؟
خورشيد
آب
سوخت×
باد

3- منبع بزرگ نور و گرما کدام است؟
ماه
خورشيد×
ستاره ها
آبگرمن خورشيدي

4 – از آب گرم کن خورشيدي چه استفاده اي مي شود؟
براي حرکت خودروها
براي گرم کردن آب×
براي توليد برق
صرفه جويي در آب

5 – براي توليد برق از چه انرژي استفاده مي شود؟
انرژي الکتريکي
انرژي صوتي
انرژي باد ×
انرژي گرمايي

6 – کداميک از موارد زير منبع انرژي نمي باشد؟
باد
سوخت
حرکت×
آب  

  ب) سؤالات تکميلي:
1 – در جاي خالي کلمات مناسب بنويسيد.
1 – آب جاري، چون بعضي چيزها را به حرکت در مي آورد ............ دارد.

آب جاري، چون بعضي چيزها را به حرکت در مي آوردانرژي دارد.  

  2 – براي بالا کشيدن آب از چاه انرژي ............ استفاده مي کنند.

براي بالا کشيدن آب از چاه انرژي باداستفاده مي کنند.  

  3 – در گذشته به جاي بنزين و نفت از سوخت هايي مثل ............... استفاده مي کردند.

در گذشته به جاي بنزين و نفت از سوخت هايي مثل زغال سنگ استفاده مي کردند.  

  4 – براي توليد ............. از انرژي باد استفاده مي کنند.

براي توليد برق از انرژي باد استفاده مي کنند.  

  5 – براي به حرکت درآوردن خودروها از سوخت ............ و ............. استفاده مي شود.

براي به حرکت درآوردن خودروها از سوخت نفت و بنزين استفاده مي شود.  

  6 – استفاده نادرست و زياد سوخت ها باعث ............ مي شود.

استفاده نادرست و زياد سوخت ها باعث هدررفتن سوخت هامي شود.  

  7 – خورشيد به زمين نور و ............ مي دهد.

خورشيد به زمين نور و گرما مي دهد.  

  8 – امروزه با استفاده از انرژي ......... مي توان آب گرم کن ساخت.

امروزه با استفاده از انرژي خورشيدي مي توان آب گرم کن ساخت.  

  9 – با يک کلمه به هر سؤال پاسخ دهيد :

رديف	سؤال	پاسخ
1	ازاين انرژي براي توليد برق وبالاکشيدن آب ازچاه استفاده ميشود
2	از اين انرژي برا ي حرکت خودروها استفاده مي شود
3	از اين انرژي در آب گرم کن خورشيدي استفاده مي شود
4	براي روشنايي خانه ها در لامپ از اين انرژي استفاده مي شود

پاسخ

رديف	سؤال	پاسخ
1	ازاين انرژي براي توليد برق وبالاکشيدن آب ازچاه استفاده ميشود	انرژي باد
2	از اين انرژي برا ي حرکت خودروها استفاده مي شود	انرژي سوخت
3	از اين انرژي در آب گرم کن خورشيدي استفاده مي شود	انرژي خورشيدي
4	براي روشنايي خانه ها در لامپ از اين انرژي استفاده مي شود	انرژي باد و آب جاري

 

ت) سؤالات تشريحي
1 – به سؤالات زير پاسخ کامل بدهيد.
1 . چگونه مي فهميم که آب جاري انرژي دارد؟
آبي که در رودها و نهرها جريان دارد، شاخه و برگ وقتي تنه ي درختان بزرگ را به حرکت در مي آورد. انسان از انرژي آب جاري براي به گردش درآوردن چرخ ها و توليد برق استفاده مي کند.

2- از انرژي باد چه استفاده اي مي شود؟
براي توليد برق و بالا کشيدن آب از چاه استفاده مي شود.

3 – از انرژي آب جاري چه استفاده هايي مي شود؟
براي به گردش درآوردن چرخ ها و توليد برق استفاده مي شود

4 – به چه موادي سوخت مي گويند؟
به موادي که بتوانند امکان حرکت خودروها و اتومبيل ها و يا ساير وسايل متحرک مثل هواپيما ، قطار، کشتي ها و غيره را امکان پذير کنند.

5 – براي اين که سوخت ها باعث آلودگي هوا نشوند، چه بايد بکنيم؟
بايد از آنها درست و به اندازه استفاده کنيم تاهم باعث آلودگي هوا نشوند و هم هدر نروند.

6 – آيا مي دانيد از انرژي خورشيد چه استفاده هايي مي شود؟
براي بدست آوردن نور و گرما از انرژي خورشيد استفاده مي شود.

7 – چرا انرژي خورشيدي از انرژي سوخت هاي ديگر بهتر است؟
1. هم آلودگي ندارد.
2. منبع غني از انرژي است
4. هدر نمي رود

8 – اگر روزي همه ي سوخت ها تمام شوند، در زندگي روزانه ما چه تغييري بوجود مي آيد؟
اتفاقات خيلي بدي خواهد افتاد و هيچيک از خودروها حرکت نخواهد کرد. برق وجود نخواهد داشت. تمام زندگي فلج خواهد شد. ديگر هيچ چيز توليد نمي شود و مواد غذايي و يا امکانات گرم کننده يا خنک کننده به کسي نمي رسد. عده زيادي از بين خواهند رفت.

9 – منابع مهم انرژي را نام ببريد.
خورشيد، آب رودخانه ها و نهرها ، باد ، معادن (نفت ، گاز، زغال سنگ ، بنزين)  

    

---

علوم سوم آب در روی زمین

کمک آموزشي – علوم 3 ابتدايي

  آب در روي زمين

  مطالب مهم :

1 – آبي که از ريزش برف و باران به زمين مي رسد، مقداري از آنان روي زمين جاري مي شود و به درياها و رودخانه ها مي ريزد، مقداري از آن در زمين فرو مي رود و مقداري از آن بخار مي شود و به آسمان مي رود.  

الف) سؤالات چهارگزينه اي
- پاسخ صحيح را با علامت (×) مشخص کنيد.
1 – به چه علت در آب آشاميدني کلر مي زنند؟
خوشمزه شدن آن
از بين رفتن گل آن
زلال شدن آن
از بين رفتن ميکروب ها ×

2 – کداميک از کارهاي زير اسراف در مصرف آب است؟
بستن شير آب هنگام مسواک زدن دندان ها
شستن حياط قبل از جارو کردن آن ×
بستن شير آب هنگام شستن ظرف ها قبل از آبکشي
بستن شير آب هنگام صابون زدن دست ها

3 – اگر رطوبت هوا کم باشد، چه چيزي در آسمان ديده نمي شود؟
خورشيد
ستاره
گرد و غبار
ابر×

4 – در بيشتر شهرها آب آشاميدني از و بدست مي آيد.
چاه و چشمه
دريا ، چاه
رودخانه و چاه ×
رودخانه، دريا

5 – ابرهايي که در آسمان و ارتفاع بسيار بالايي هستند، چگونه به نظر مي رسند؟
مانند تکه هاي پنبه
لايه لايه
پر مانند ×
تيره رنگ

6 – ابرهايي که مانند تکه هاي پنبه هستند، در چه هوايي در آسمان پيدا مي شوند؟
در هواي باراني
در هواي طوفاني
در روزهاي خيلي سرد
در هواي نسبتاً خوب ×

7 – بيشتر بارندگي ها از کدام نوع ابرهاست؟
ابرهاي لايه لايه ×
ابرهاي پر مانند
ابرهاي پنبه اي
ابرهاي سفيد  

  ب)سؤالات تکميلي :
1 – در دريا ها و درياچه ها و چاه و قنات ............ وجود دارد.

در دريا ها و درياچه ها و چاه و قنات آب وجود دارد.  

  2 – بعد از بارندگي : آب هايي که در روي زمين ............. مي شوند، به درياها و رودخانه ها مي ريزند.

بعد از بارندگي : آب هايي که در روي زمين جاري مي شوند، به درياها و رودخانه ها مي ريزند.  

  3 – در جاهاي سرد مانند کوهستان، به جاي باران ............ مي آيد.

در جاهاي سرد مانند کوهستان، به جاي باران برف مي آيد.  

  4 – آبي که در روي خشکي ها وجود دارد ، محصول .............. است.

آبي که در روي خشکي ها وجود دارد ، محصول بارندگي است.  

  5 – اگر مدت زيادي باران نبارد، چاه ها و قنات ها .............. مي شوند.

اگر مدت زيادي باران نبارد، چاه ها و قنات ها خشک مي شوند.  

  6 – هر چه بخار هوا زيادتر باشد هوا ................. است.

هر چه بخار هوا زيادتر باشد هوا مرطوبتر است.  

  7 – در تصفيه خانه ها براي گرفتن گل آب از ........... استفاده مي کنند.

در تصفيه خانه ها براي گرفتن گل آب از صافي استفاده مي کنند.  

  8 – اگر مقدار بخار هوا زياد باشد ............ بوجود مي آيد.

اگر مقدار بخار هوا زياد باشد ابر بوجود مي آيد.  

  9 – جدول زير را کامل کنيد.

رديف	مشخصات	نوع ابر
1	اين ابرها درارتفاع بسيار بالايي درآسمان هستند و مانند پرمي باشند
2	اين ابرها در هواي نسبتاً خوب در آسمان پيدا مي شوند
3	بيشتر بارندگي ها از اين ابرهاست و به صورت لايه لايه اند.

پاسخ:

رديف	مشخصات	نوع ابر
1	اين ابرها درارتفاع بسيار بالايي درآسمان هستند و مانند پرمي باشند	(پر مانند)
2	اين ابرها در هواي نسبتاً خوب در آسمان پيدا مي شوند	(ابرهاي پنبه اي)
3	بيشتر بارندگي ها از اين ابرهاست و به صورت لايه لايه اند.	(ابرهاي لايه لايه)

 

پ) سؤالات تشريحي :
1 – آب هايي که از باريدن برف و باران به زمين مي ريزند، چه مي شوند؟
به رودها و درياها و درياچه ها مي ريزند، و از بالا کوه ها جاري مي شوند ودر چاه ها و چشمه ها جاي مي گيرند.

2 – چرا بعضي از جاها، چاه ها و قنات ها بعد از مدتي خشک مي شوند؟
وقتي اب هاي روي زمين در چاه ها و قنات ها وارد نشوند ، خشک مي شوند، گاه آب چاه ها و قنات ها در اثر کمبود رطوبت تبخير شده و خشک مي شوند.

3 – چرا عمق همه ي چاه هاي آب به يک اندازه است؟
چون بعضي چاه ها زودتر به آب مي رسند وبعضي چاه ها در اعماق پايين تر زمين به آب مي رسند.

4 – آب رودها را که درپشت سدها يا استخرهاي بزرگ جمع مي کنند چگونه تصفيه و از آن آب آشاميدني تهيه مي کنند؟
آب هاي جمع شده را به تصفيه خانه مي برند. در تصفيه خانه آب را از صافي عبور مي دهند و گل و لاي و مواد زايد آن را مي گيرند و جدا مي کنند. براي از بين بردن ميکروب ها هم مقدار مشخصي از مواد ميکروب کش را در آب مي ريزند. سپس اين آب پاکيزه و سالم را با لوله به شهرها و روستاها مي فرستد.

5 – چرا آب رودخانه ها يا چاه ها را نمي توانيم براي آشاميدن مصرف کنيم؟
زيرا آلوده به انواع ميکروب ها و گل و لاي است و بايد تصفيه شود.

6 – چرا در بعضي از قسمت هاي کشور ما آب کم است؟
چون بارندگي کم است و آب کمتري در رودها و درياها روان مي شود و در نتيجه رطوبت هوا و ابر کم مي شود و درنهايت بارندگي کم مي شود.

7 –کدام نوع ابرها در هواي نسبتاً خوب پيدا مي شوند؟
ابرهايي که به شکل تکه هاي پنبه اند.

8 - بيشتر بارندگي ها از کدام نوع ابرها بوجود مي آيد؟
ابرهاي لايه لايه که همه آسمان را مي پوشانند.

9 – قسمت هايي از کشور که رود در آن وجود ندارد، مردم آن جا آب لازم براي مصرف خانگي و کارهاي کشاورزي را چگونه بدست مي آورند؟
آب چاه و چشمه

10 – نحوه تشکيل هر يک از مواد زير را بنويسيد.
الف) آب چاه :
ب) ابر :
ج) رود:
د) دريا :
الف) آب چاه : از بارندگي و يا سرريز شدن آب رودها و چشمه ها آب چاه ها پر مي شود.
ب) ابر : در اثر تابش آفتاب بر رودها و درياها و درياچه ها ، آب ها تبخير شده و به آسمان رفته در رطوبت هوا زياد مي شود و در آسمان ابر تشکيل مي شود.
ج) رود: وقتي باران مي بارد يا برف از کوهستان و بلندي ها آب مي شود. آب ها جريان مي يابد و از بلندي ها رود را تشکيل مي دهد.
د) دريا : وقتي آب درياها به صورت ابر در آسمان ظاهر مي شوند. تبديل به باران شده و در کوه ها مي بارند و دوباره به گودال هاي جريان مي يابند و درياها را بوجود مي آورند.  

    

علوم سوم اندامهای حرکتی

کمک آموزشي – علوم 3 ابتدايي

  اندام هاي حرکتي

  نکات مهم :

1- اسکلت بدن از تعداد زيادي استخوان تشکيل شده است. اين استخوان ها در سر، دست و پا و تنه به هم وصل شده اند.
2 – اگر بر اثر حادثه استخواني در بدن شکست بايد فوراً به پزشک مراجعه نمود. او با دستورعکسبرداري از استخوان ها نوع شکستگي را تشخيص مي دهد، اگر شکسته باشد دستور مي دهد آن را گچ بگيرند. بعد از گچ گرفتن بايد از استخوان حادثه ديده مراقبت کنيم تا کاملاً جوش بخورد.
3 – به محلي که يک استخوان به استخوان ديگر وصل مي شود، مفصل گويند بعضي از مفصل ها مانند مفصل استخوان هاي سر اصلاً حرکت ندارند. اما بيشتر مفصل ها مانند استخوان هاي دست و پا حرکت مي کنند.
4 – شما مي توانيد بعضي از ماهيچه هاي بدن خود را به دلخواه حرکت بدهيد. اين ماهيچه ها به استخوان وصل مي شوند. «ارادي» در بدن، ماهيچه هايي هم وجود دارند که به دلخواه شما حرکت نمي کنند مثل ماهيچه هاي قلب، معده ، روده که در خواب هم کار خود را انجام مي دهد. «غيرارادي»  

الف) سؤالات چهار گزينه اي
1 – پاسخ صحيح را با علامت (×) مشخص کنيد.
1. اسکلت بدن انسان از چه تشکيل شده است؟
ماهيچه
استخوان×
پوست
خون

2. استخوان ها به وسيله کدام اندام به حرکت در مي آيند؟
مفصل
اسکلت
ماهيچه
پوست

3 – کداميک از مفصل هاي زير اصلاً حرکت ندارند؟
زانو
آرنج
سر×
بازو

4 – کداميک از ماهيچه هاي زير ارادي هستند و به دلخواه ما حرکت مي کنند؟
قلب
معده
روده
دست×

5 – کداميک از ماهيچه هاي زير غيرارادي هستند و به دلخواه ما حرکت نمي کنند؟
دست
پا
سر
قلب×

6 – کداميک از موارد زير در سلامت استخوان ها در ماهيچه ها اثر ندارد؟
استراحت کافي
خوردن غذاي مناسب
ورزش مناسب
عکس برداري×  

  ب) سؤالات تکميلي :
1 – در جاي خالي کلمات مناسب بنويسيد.

  1 . حرکت بدن برعهده ........... است.

حرکت بدن برعهده ماهيچه است.  

  2. اسکلت بدن از تعداد زيادي ............ تشکيل شده است.

اسکلت بدن از تعداد زيادي استخوان تشکيل شده است.  

  3. در بدن انسان، پوست و ماهيچه روي .......... و .......... را پوشانده است.

در بدن انسان، پوست و ماهيچه روي استخوان و مفصل را پوشانده است.  

  4. استخوان ها توسط ......... به حرکت در مي آيند.

استخوان ها توسط ماهيچه به حرکت در مي آيند.  

  5. به محلي که يک استخوان به استخوان ديگر وصل مي شود...........مي گويند.

به محلي که يک استخوان به استخوان ديگر وصل مي شود مفصل مي گويند.  

  6. مفصل استخوان هاي سر اصلاً ........ نمي کند.

مفصل استخوان هاي سر اصلاً حرکت نمي کند.  

  7. همه ي قسمت هاي بدن ما به کمک .............. به حرکت در مي آيند.

همه ي قسمت هاي بدن ما به کمک ماهيچه ها به حرکت در مي آيند.  

  8. اگر به ماهيچه ها فشار زيادي بيايد محل اتصال آن به ........... پاره مي شود و ورم مي کند.

اگر به ماهيچه ها فشار زيادي بيايد محل اتصال آن به استخوان پاره مي شود و ورم مي کند.  

پ) سؤالات تشريحي :
1- به سؤالات زير پاسخ دهيد؟
اسکلت قسمت هاي محکم بدن است که بدن را سرپا نگه مي دارد و امکان حرکت را فراهم مي سازد. مانند قسمت هاي محکم يک ساختمان که همان اسکلت آن است.

2 – کار استخوان بندي در بدن را توضيح دهيد:
استخوان ها در قسمت هاي سر ، دست ، پا و تنه به هم وصل شده اند و تعداد آنها زياد است، تمام اين استخوان ها علاوه بر اتصال قسمت هاي مختلف بدن، جسم انسان را سرپا نگه مي دارد.

3 – مفصل را تعريف کنيد؟
به محلي که يک استخوان به استخوان ديگر وصل مي شود، مفصل مي گويند.

4 – دليل اين که مي توانيد دست و پا و انگشتان خود را حرکت بدهيد، چيست؟
به دليل تعداد زياد مفصل و استخوان در اين قسمت بدن

5 – ماهيچه هاي ارادي يعني چه ؟
سه ماهيچه ارادي را نام ببريد. ماهيچه هايي هستند که ما مي توانيم آنها را به دلخواه حرکت دهيم. مانند ماهيچه ي بازو – زانو – کتف

6 – ماهيچه غيرارادي يعني چه ؟
سه ماهيچه ي غيرارادي را نام ببريد. ماهيچه هايي هستند که ما نمي توانيم آنها را به طور کامل و به دلخواه حرکت دهيم و در موقع خواب هم کار مي کنند. مانند ماهيچه ي قلب – معده – روده

7 – چه چيزهايي در سلامت استخوان ها و ماهيچه ها اثر دارند؟
خوردن غذاي مناسب – ورزش و استراحت کردن

8 – چرا انگشتان دست و شانه بيشتر از استخوان هاي ديگر از جاي خود در مي آيند؟
چون حرکت بيشتري دارند و در معرض خطر بيشتري هستند. به دليل افتادن از بلندي ، تصادف و غيره اين اتفاق مي افتد.

9 – چه عواملي سبب آسيب رسيدن به ماهيچه ها و استخوان مي شود؟
افتادن از بلندي – تصادف با اتومبيل – افتادن چيزهاي سنگين بر استخوان ها- انجام دادن ورزش هاي سخت.

10 – جملات درست را با (د) وجملات غلط را با (ن) مشخص کنيد.
مفصل دو استخوان را از هم جدا مي کند. (ن)
ماهيچه هاي بدن به کمک استخوان ها حرکت مي کنند. (د)
تمام استخوان هاي بدن يک تکه هستند. (ن)
ماهيچه هاي ارادي به استخوان وصل هستند. (د)  

    

---

علوم کلاس سوم دریاها

کمک آموزشي – علوم 3 ابتدايي

  درياها

  نکات مهم :

1 – رودهايي که از خشکي به دريا مي رسند، مقدار زيادي خاک و سنگ همراه دارند. در بعضي از اين خاک ها و سنگ ها، نمک وجود دارد که در آب حل مي شود و به دريا مي رسد و باعث شوري آب درياها مي شوند.
2 – امروزه، کشورهاي صنعتي آب دريا اقيانوس ها را با مواد گوناگون آلوده مي کنند. رودها، مواد زايد فاضلاب ها را از کارخانه ها و رودخانه ها به دريا مي ريزد. باران ، کودها و برخي مواد سمي را از زمين هاي کشاورزي مي شويد و به روخانه ها مي برد. نفت کش ها نيز بر اثر خرابي، مقدار زيادي مواد نفتي را به درياها مي ريزند، همه ي اين مواد باعث مي شوند که ماهي و جانوران دريايي از بين بروند.  

الف) سؤالات چهار گزينه اي
پاسخ صحيح را با علامت (×) مشخص کنيد.
1 – زمين شبيه کداميک از شکل هاي زير است؟
مکعب
کره ×
استوانه
مخروط

2 – آب بيشتر درياها چه مزه اي دارد؟
شيرين
ترش
شور×
بي مزه

3 – موج هاي دريا در چه ساحل هايي تغييرات مهمي را ايجاد مي کنند؟
ساحل ماسه اي ×
ساحل سنگي
ساحل شني
در همه ي ساحل ها

4 – گياهان و جانوران دريايي در کدام قسمت دريا زندگي مي کنند؟
وسط دريا
جاهاي عميق
جاهاي کم عمق×
ساحل

5 – کداميک از موادي که از دريا بدست مي آيد، در صنعت استفاده نمي شود؟
نمک
نفت
گاز
ماهي ×

6 – کداميک از مواد زير باعث آلودگي آب درياها نمي شود؟
فاضلاب ها
مواد سمي کارخانه ها
خرابي نفت کش ها
شنا کردن در دريا×

7 – علت بوجود آمدن موج هاي دريا چيست؟
وزيدن باد ×
حرکت کشتي ها
باران
رودها  

  ب) سؤالات تکميلي :
در جاي خالي کلمات مناسب بنويسيد.

  1 – ........... بسيار بزرگ را ........ مي نامند.

درياهاي بسيار بزرگ را اقيانوس مي نامند.  

  2 – بيشتر سطح زمين را .......... فرا گرفته است.

بيشتر سطح زمين را آب فرا گرفته است.  

  4 – چون ماهي ها و جانوران دريايي در آب زندگي مي کنند، پس در آب هم ...............وجود دارد.

چون ماهي ها و جانوران دريايي در آب زندگي مي کنند، پس در آب هم زندگي وجود دارد.  

  5 – وقتي در دريا باد مي وزد، روي آب ......... ايجاد مي شود.

وقتي در دريا باد مي وزد، روي آب موج ايجاد مي شود.  

  6 – هر چه از ساحل دريا دورتر مي شويم، عمق دريا ........... مي شود.

هر چه از ساحل دريا دورتر مي شويم، عمق دريا بيشتر مي شود.  

  7 – موادي که به همراه رودخانه از خشکي ها به دريا مي رسند در نواحي ..............رسوب مي کنند.

موادي که به همراه رودخانه از خشکي ها به دريا مي رسند در نواحي کم عمق رسوب مي کنند.  

  8 – يکي از وسيله هاي جابجا کردن کالا و انسان در دريا ............. است.

يکي از وسيله هاي جابجا کردن کالا و انسان در دريا کشتي است.  

  9 – آبي را که در صنعت ، کشاورزي و آشاميدن استفاده مي کنند، ........... مي گويند.

آبي را که در صنعت ، کشاورزي و آشاميدن استفاده مي کنند، آب شيرين مي گويند.  

  10 – از نمک بدست آمده از آب دريا براي ........... و ............. استفاده مي شود.

از نمک بدست آمده از آب دريا براي صنعت و خوراکي استفاده مي شود.  

ب) سؤالات تشريحي :
1- موج چگونه تشکيل مي شود؟
وقتي در دريا موج باد مي وزد، بر روي آب موج ايجاد مي شود. موج فقط در روي آب وجود دارند و در زير آب حرکتي حس نمي شود.

2 – از کجا مي فهميم که موج هاي دريا انرژي دارند؟
موج ها وقتي به سنگ ها برخورد مي کنند، تغييرات مهمي را در ساحل پديد مي آورند. به همين دليل انرژي دارند.

3 – اقيانوس چيست؟
درياهاي بسيار بزرگ را اقيانوس گويند.

4 – موج هاي دريا در ساحل هاي سنگي و ماسه اي چه تغييراتي بوجود مي آورند؟
موج هاي دريا وقتي با ساحل هاي سنگي برخورد مي کنند، تغييرات مهمي را ايجاد مي کنند( در شکل ساحل) اما در ساحل ماسه اي ، فقط ماسه ها را به جلو و عقب مي برند.

5 – موادي که همراه رودها از خشکي ها به درياها مي رسند، در کجا رسوب مي کنند؟
در قسمت هاي کم عمق آب

6 – از دريا چه استفاده هايي مي کنند؟
در صنعت و کشاورزي – براي تهيه مواد غذايي – براي تجارت و توليد صنعت – براي ايجاد ارتباط راه هاي بازرگاني

7 – به غير از ماهي چه مواد غذايي ديگري از دريا بدست مي آورند؟
گياهان دارويي

8 – آيا درياها روي آب و هواي زمين هم اثر دارد؟
بله، هر چه بيشتر باشد، هم آب و هواي زمين مرطوبتر و هم ميزان بارش بيشتر است.

9 – درياها و اقيانوس ها چگونه آلوده مي شوند؟
با ريختن مواد آلوده و پسماندهاي کارخانه هاي صنعتي – آلودگي هاي کشاورزي – ريختن مواد نفتي در درياها.

10 – در درياها جزيره چگونه بوجود مي آيد؟
وقتي ارتفاع کوه ها بيشتر از عمق درياها باشد، سر از درياها بيرون آورده و جزيره را تشکيل مي دهند.

11 – از آب شيرين چه استفاده هايي مي کنند؟
براي مصرف آشاميدني – صنعت و کشاورزي  

    

---

علوم کلاس سوم منابع انرژی

کمک آموزشي – علوم 3 ابتدايي

  منابع انرژي

  نکات مهم :

1 – خورشيد بزرگترين منبع انرژي است که هم رايگان است و هم استفاده از آن باعث آلودگي هوا نمي شود. اگر روزي خداوند اين نعمت را از ما بگيرد ديگر هيچ گياهي رشد نمي کند. همه جا تاريک و سرد مي شود و انسان ها و همه ي موجودات زنده روي زمين را از بين مي روند.  

  الف) سؤالات چهار گزينه اي :
1 – پاسخ صحيح را با علامت (×) مشخص کنيد.
1. براي توليد برق از چه انرژي استفاده مي کنند؟

انرژي الکتريکي
انرژي صوتي
انرژي سوخت
انرژي باد ×  

2- براي به حرکت درآوردن خودروها از کدام منبع انرژي استفاده مي شود؟
خورشيد
آب
سوخت×
باد

3- منبع بزرگ نور و گرما کدام است؟
ماه
خورشيد×
ستاره ها
آبگرمن خورشيدي

4 – از آب گرم کن خورشيدي چه استفاده اي مي شود؟
براي حرکت خودروها
براي گرم کردن آب×
براي توليد برق
صرفه جويي در آب

5 – براي توليد برق از چه انرژي استفاده مي شود؟
انرژي الکتريکي
انرژي صوتي
انرژي باد ×
انرژي گرمايي

6 – کداميک از موارد زير منبع انرژي نمي باشد؟
باد
سوخت
حرکت×
آب  

  ب) سؤالات تکميلي:
1 – در جاي خالي کلمات مناسب بنويسيد.
1 – آب جاري، چون بعضي چيزها را به حرکت در مي آورد ............ دارد.

آب جاري، چون بعضي چيزها را به حرکت در مي آوردانرژي دارد.  

  2 – براي بالا کشيدن آب از چاه انرژي ............ استفاده مي کنند.

براي بالا کشيدن آب از چاه انرژي باداستفاده مي کنند.  

  3 – در گذشته به جاي بنزين و نفت از سوخت هايي مثل ............... استفاده مي کردند.

در گذشته به جاي بنزين و نفت از سوخت هايي مثل زغال سنگ استفاده مي کردند.  

  4 – براي توليد ............. از انرژي باد استفاده مي کنند.

براي توليد برق از انرژي باد استفاده مي کنند.  

  5 – براي به حرکت درآوردن خودروها از سوخت ............ و ............. استفاده مي شود.

براي به حرکت درآوردن خودروها از سوخت نفت و بنزين استفاده مي شود.  

  6 – استفاده نادرست و زياد سوخت ها باعث ............ مي شود.

استفاده نادرست و زياد سوخت ها باعث هدررفتن سوخت هامي شود.  

  7 – خورشيد به زمين نور و ............ مي دهد.

خورشيد به زمين نور و گرما مي دهد.  

  8 – امروزه با استفاده از انرژي ......... مي توان آب گرم کن ساخت.

امروزه با استفاده از انرژي خورشيدي مي توان آب گرم کن ساخت.  

  9 – با يک کلمه به هر سؤال پاسخ دهيد :

رديف	سؤال	پاسخ
1	ازاين انرژي براي توليد برق وبالاکشيدن آب ازچاه استفاده ميشود
2	از اين انرژي برا ي حرکت خودروها استفاده مي شود
3	از اين انرژي در آب گرم کن خورشيدي استفاده مي شود
4	براي روشنايي خانه ها در لامپ از اين انرژي استفاده مي شود

پاسخ

رديف	سؤال	پاسخ
1	ازاين انرژي براي توليد برق وبالاکشيدن آب ازچاه استفاده ميشود	انرژي باد
2	از اين انرژي برا ي حرکت خودروها استفاده مي شود	انرژي سوخت
3	از اين انرژي در آب گرم کن خورشيدي استفاده مي شود	انرژي خورشيدي
4	براي روشنايي خانه ها در لامپ از اين انرژي استفاده مي شود	انرژي باد و آب جاري

 

ت) سؤالات تشريحي
1 – به سؤالات زير پاسخ کامل بدهيد.
1 . چگونه مي فهميم که آب جاري انرژي دارد؟
آبي که در رودها و نهرها جريان دارد، شاخه و برگ وقتي تنه ي درختان بزرگ را به حرکت در مي آورد. انسان از انرژي آب جاري براي به گردش درآوردن چرخ ها و توليد برق استفاده مي کند.

2- از انرژي باد چه استفاده اي مي شود؟
براي توليد برق و بالا کشيدن آب از چاه استفاده مي شود.

3 – از انرژي آب جاري چه استفاده هايي مي شود؟
براي به گردش درآوردن چرخ ها و توليد برق استفاده مي شود

4 – به چه موادي سوخت مي گويند؟
به موادي که بتوانند امکان حرکت خودروها و اتومبيل ها و يا ساير وسايل متحرک مثل هواپيما ، قطار، کشتي ها و غيره را امکان پذير کنند.

5 – براي اين که سوخت ها باعث آلودگي هوا نشوند، چه بايد بکنيم؟
بايد از آنها درست و به اندازه استفاده کنيم تاهم باعث آلودگي هوا نشوند و هم هدر نروند.

6 – آيا مي دانيد از انرژي خورشيد چه استفاده هايي مي شود؟
براي بدست آوردن نور و گرما از انرژي خورشيد استفاده مي شود.

7 – چرا انرژي خورشيدي از انرژي سوخت هاي ديگر بهتر است؟
1. هم آلودگي ندارد.
2. منبع غني از انرژي است
4. هدر نمي رود

8 – اگر روزي همه ي سوخت ها تمام شوند، در زندگي روزانه ما چه تغييري بوجود مي آيد؟
اتفاقات خيلي بدي خواهد افتاد و هيچيک از خودروها حرکت نخواهد کرد. برق وجود نخواهد داشت. تمام زندگي فلج خواهد شد. ديگر هيچ چيز توليد نمي شود و مواد غذايي و يا امکانات گرم کننده يا خنک کننده به کسي نمي رسد. عده زيادي از بين خواهند رفت.

9 – منابع مهم انرژي را نام ببريد.
خورشيد، آب رودخانه ها و نهرها ، باد ، معادن (نفت ، گاز، زغال سنگ ، بنزين)  

    

---

علوم کلاس سوم فصل اول

کمک آموزشي – علوم 3 ابتدايي

  انرژي چيست؟

1 – امروزه با استفاده از انرژي کارها آسانتر و سريعتر مي شود. شکل هاي انرژي ها عبارتند از انرژي صوتي ، انرژي حرکتي، انرژي گرمايي، انرژي نوراني و انرژي الکتريکي .
1 – برق هم يکي ديگر از شکل هاي انرژي است که به آن انرژي الکتريکي مي گويند. امروزه بشر با استفاده از انرژي الکتريکي مي تواند کارها را آسانتر و سريعتر انجام دهد. بسياري از وسايل با استفاده از انرژي الکتريکي کار مي کند.

  الف) پاسخ به سؤالات چهار گزينه اي
پاسخ صحيح را با علامت (×) مشخص کنيد.

1 – ذوب فلزات با استفاده از چه انرژي انجام مي شود؟
انرژي صوتي
انرژي حرکتي
انرژي نوراني
انرژي گرمايي ×

2 – گياهان براي رشد مناسب به کدام انرژي احتياج دارند؟
انرژي الکتريکي
انرژي حرکتي
انرژي صوتي
انرژي نوراني ×

3 – در بخاري برق انرژي الکتريکي به کدام انرژي تبديل مي شود؟
انرژي حرکتي
انرژي سوخت
انرژي گرمايي×
انرژي صوتي  

  4 – وقتي يک مارپيچ مقوايي را در جاي گرم قرار دهيم، انرژي گرمايي به انرژي ............ تبديل مي شود.

وقتي يک مارپيچ مقوايي را در جاي گرم قرار دهيم، انرژي گرمايي به انرژي حرکتي تبديل مي شود.  

  5 – وقتي در مقابل آفتاب مي ايستيم. انرژي نوراني به انرژي ............ تبديل مي شود.

وقتي در مقابل آفتاب مي ايستيم. انرژي نوراني به انرژي گرمايي تبديل مي شود.  

  6 – گياهان براي رشد خود به انرژي ........... احتياج دارند.

گياهان براي رشد خود به انرژي نوراني احتياج دارند.  

  7 – انفجار نارنجک انرژي ........ و ........ توليد مي کند.

انفجار نارنجک انرژي نوراني و گرمايي توليد مي کند.  

  8 – هر يک از جمله هاي زير را بخوانيد، در صورت غلط بودن جمله را درست کنيد.
الف : در خورشيد انرژي گرمايي به نوراني تبديل مي شود.
ب : براي ذوب فلزات از انرژي گرمايي استفاده مي شود.
ج: همه ي چيزهاي در حال حرکت ، انرژي صوتي دارند.
د : در هم زن برقي انرژي الکتريکي به نوراني تبديل مي شود.
هـ: وسايل برقي با انرژي الکتريکي کار مي کنند.

الف : (نادرست)
ب :(درست)
ج: (نادرست)
د : (نادرست)
هـ: (درست)  

  9 – هر يک از وسايل زير کدام شکل انرژي به شکل ديگري تبديل مي شود؟
سشوار : نوع انرژي : _ تبديل انرژي :
چرخ گوشت : نوع انرژي : _ تبديل انرژي :
آبگرمکن خورشيدي : نوع انرژي : _ تبديل انرژي :

سشوار : نوع انرژي : الکتريکي _ تبديل انرژي : گرمايي
چرخ گوشت : نوع انرژي : الکتريکي _ تبديل انرژي : حرکتي
آبگرمکن خورشيدي : نوع انرژي : نوراني _ تبديل انرژي : گرمايي  

پ) سؤالات تشريحي :
1 – به کدام شکل انرژي ، انرژي صوتي مي گويند؟
به حرکت کردن و لرزيدن اجسامي که در اثر صداي چيزها مثل هواپيما و يا راديو ايجاد مي شود، انرژي صوتي مي گويند مثل لرزيدن شيشه در اثر بلند شدن هواپيما.

2 –انرژي گرمايي در تغيير حالت مواد چه نقشي دارد؟
باعث تبخير يا ذوب مواد مي شود. مانند ذوب شدن آهن در اثر گرما، يا بخار شدن آب کتري در حال گرما

3 – از انرژي گرمايي براي چه کارهايي مي توان استفاده کرد؟ سه نمونه مثال بزنيد.
براي گرم کردن محيط – براي پختن غذا – براي روشن کردن محيط

4 – سه کار را نام ببريد که با انرژي نوراني انجام مي شود؟
به حرکت درآوردن بعضي چيزها مثل استفاده از نور خورشيد براي راه اندازي ماشين – گرم کردن – روشن کردن اطراف

5 – چگونه مي توانيد انرژي صوتي يک سوت يا يک شيپور را بيشتر کنيد.
با دميدن بيشتر در آن.

6 – در موتور اتومبيلي انرژي سوخت تبديل به چه انرژي مي شود؟
انرژي مکانيکي و حرکتي

7 – نمودار زير را با نوشتن صورت هاي مختلف انرژي و دو نمونه از هر کدام کامل کنيد.(نمودار)
انرژي :
انرژي گرمايي : اطو – بخاري
انرژي نوراني : خورشيد – لامپ
انرژي الکتريکي : چرخ گوشت – ماکروفر
انرژي صوتي : هواپيما – شيپور
انرژي حرکتي : پنکه – ماشين  

    

در زنگ انشا چه بايد كرد پايه ي پنجم

در زنگ انشا چه باید کرد پایه پنجم

نمی دانم چه اندازه با من موافقید که معلم انشا در هر جلسه ی کلاس درس انشا باید طرحی نو در اندازد و کاری کند که دانش آموزان چشمهایشان را بشویند و جور دیگری به درس انشا نگاه کنند و همیشه منتظر باشند تا کلاس انشا کی فرا می رسد و برای حضور در کلاس لحظه شماری کنند و همچنین در کلاس انشا یاد بگیرند که زندگی و دنیا را زیبا ببینند.اگر معلمی خودش اهل ذوق نباشد نمی تواند برشاگردان اثر گذارد چون ذات نایافته از هستی بخش، کی تواند که شود هستی بخش، معلم انشا خودش ابتدا باید اهل خلق و نوشتن و آفریدن باشد و خود از نوشتن نترسد و خودش همراه دانش آموزان در کلاس انشا، انشا بنویسد و این کار باعث علاقه ی بیشتر دانش آموزان به معلم و درس انشا خواهد شد.راهکارهایی که در ذیل ارایه می شود ثمره ی سال ها کار معلمی آن هم در کلاس انشا می باشد و نگارنده ی این سطور همیشه سعی نموده از بهترین و جدیدترین شیوه در تدریس انشا بهره ببرد و حالا نتایج و ثمره ی آن سالها، بر این صفحات جاری شود تا اگر همکاران دیگر صلاح دانستند از آن بهره ببرند و باعث زیبا شدن کلاس خود و لذت بردن شاگردان خویش شوند.1ـ چشم ها را باز کنیمیکی از راه های خوب برای بالابردن قدرت دقت دانش آموزان این است که در اولین جلسه دانش آموزان را کنار پنجره ی کلاس ببریم و از ایشان بخواهیم هر چه را که در بیرون کلاس می بینند بنویسند یا آنها را فهرست نمایند و به آن ها گوشزد نماییم از هیچ چیزی چشم پوشی ننمایند و هر چه را که می ببینند بنویسند این کار باعث رقابت در بچه ها می گردد و هر کدام سعی می کنندچیزهایی بیشتری ببینند . بعد از 20 دقیقه از آنها بخواهیم نوشته های خود را برای هم کلاسی های خود بخوانند و دانش آموزان قضاوت کنند که کدام دانش آموز دیدش را بهتر باز کرده و بهتر نوشته است لازم به یادآوری است معلم هم همراه دانش آموزان باید انشا بنویسد و انشای خود را برای آنها بخواند. 2ـ جمله سازی با کلمات غیر مرتبطیکی دیگر از روش هایی که در کلاسم موفق به انجامش شدم و باعث شد که دانش آموزان به وجد بیایند و از انشا نترسند و به آن علاقه مند شوند این بود که برروی تابلو یک جدول سه در سه ( نُه خانه ای ) می کشیدم و از بچه ها می خواستم که هر کلمه ای که به ذهنشان رسید بگویند و به آن ها یادآورد می شدم که هر چه کلمات بی ربط تر باشد بهتر است سپس کلمات را در خانه های جدول می نوشتم وقتی جدول کامل شد از نفر اول می خواستم با ردیف اول افقی ، نفر دوم با ردیف دوم افقی، نفر سوم با ردیف سوم افقی، نفر چهارم با ردیف اول عمودی و نفر پنجم با ردیف دوم عمودی و ............ جمله بسازند اگر خانه های جدول کم می آمد جدولی دیگر     می کشیدم . سپس از بچه ها تقاضا می نمودم جملات خود را به 10 جمله برسانند بعد جمله ها را به هم ربط دهند. گاهی از دانش آموزان می خواستم به 9 کلمه ی جدول فقط یک جمله بسازند. بعضی مواقع جمله های دانش آموزان را برروی تابلو می نوشتم و از آن ها می خواستم با جمله های روی تابلو انشان بنویسند و جالب این است دانش آموزان با ذوق و شوق فراوان این کار را انجام می دادند و می گفتند آقا ما تا الان فکر می کردیم انشا سخت است اما با این کار فهمیدند انشا چقدر ساده و زیباست. دوباره از این روش در جلسه ی بعد استفاده کنیم  اما به ایشان می گفتم جلسه ی بعد روشی دیگر . برای نمونه جدول در زیر آورده می شود:

ماکارونی	خنگ	دوست
دایناسور	شوت	مداد
مدرسه	رایانه	مروارید

 جمله های دانش آموزان1ـ دوست خنگ من ماکارونی می خورد.2ـ من مداد را به سمت دایناسور شوت کردم.3ـ مدرسه ی ما رایانه و مروارید دارد.4ـ دایناسور مدرسه ما ماکارونی می خورد.5ـ آدم خنگ با توپ به رایانه شوت زد.6ـ .....3ـ بازی با کلمات

دانش آموزی  گوید

در این روش یک کلمه برروی تابلو می نویسیم و از اولین دانش آموز که اسم او در دفتر است می خواهیم با آخرین حرف کلمه ی نوشته شده روی تابلو را اولین حرف کلمه قرار دهد و کلمه ای بگوید و نفر دوم آخرین حرف کلمه ی دوم را حرف اول کلمه ی خود قرار دهد.مثلاً کلمه ی مادر                         رشت                    تبریز زنبور                      رودخانه                        هلو                       وانت                      ترسو                   و ....... سپس از شاگردان می خواهیم با کلمات روی تابلو انشا بنویسند. این کار برای دانش آموزان حالت بازی را دارد البته بازی فکری و این که اندیشه خود را به حرکت در آورند. این کار را می تواند با اسم بچه ها ، اسم اشیا، میوه ها، گل ها، غذاها و .... انجام داد.4ـ دلم می خواهدیکی دیگر از راه های تدریس انشا این است که موضوعاتی به دانش آموزان بدهیم که برای آن ها ملموس باشد و راحت بتوانند احساسات خود را بیان کنند یکی از این موضوعات « دلم می خواهد » یا « بهترین دوست» یا « ای کاش » و ... زمانی موضوع « دلم می خواهد » را به دانش آموزان دادم و از آن ها خواستم هر چه دل تنگشان می خواهد بنویسند. آن ها هم گوش کردند و نوشتند: « من دلم می خواهد که گلی از گل های خوشبوی بهشت که بوی عطر پیامبر گرامی را می دهد، باشم، که باعث خوشحالی مردم شوم دیگری نوشته بود: « من دلم می خواهد مقداری پول داشته باشم تا با آن قرض های پدر و مادرم را که به خاطر آن حسرت می خورند و ناراحتند و سرم داد می کشم پرداخت کنم» دیگری گفته بود: « من دلم می خواهد یک بز می داشتم و هر روز شیرش را می دوشیدم و می خوردم و وقتی شیرش تمام شد خودش را می خوردم» شاگرد دیگر نوشته بود: « من دلم می خواهد معلم فارسی بشوم و همچنین دلم می خواهد هرکس مرا اذیت کرد جوابش را بدهم یا بهتر با او دعوا کنم ولی زورم نمی رسد و همچنین شاگرد دیگر گقته بود  : من دلم می خواهد آنقدر زور داشتم تا با یک ضربه حریف را بخوابانم و ............... »با این دانش آموزان آرزوها و خواسته هایشان را به زبان خود نوشته بودند و هر کدام خوشحال از اینکه توانسته اند انشا بنویسند.5ـ خواندن کتاب قصهیکی از کارهای خوب که در کلاس انشا می توان انجام داد خواندن کتاب های قصه و داستان و خاطرات در کلاس است اگر معلمی تمام طول سال را در کلاس انشا فقط برای بچه ها کتاب بخواند دانش آموزان نه تنها ضرر نکرده اند بلکه بهترین استفاده را از کلاس درس برده اند یکی از داستان هایی که همیشه در کلاسم می خوانم قصه ی بچه ی مردم در کتاب « سه تار جلال آل احمد» می باشد . داستان بچه ی مردم نمونه ی بسیار جالبی برای داستان کوتاه و توصیف می باشد روش خواندن به این صورت است که داستان را می خوانیم و از دانش آموزان می خواهیم اسمی دیگر برای داستان انتخاب کنند و یا آخر داستان را طوری دیگر به پایان برسانند و یا ادامه ی آن را بنویسند چون زمانی که داستان به پایان می رسد دانش آموزان فکر می کنند هنوز داستان تمام نشده است و این کار خوبی است که دانش آموزان آن را به دلخواه ادامه دهند در زیر نام هایی که             دانش آموزان برای بچه ی مردم پیشنهاد نموده اند می آورم.1ـ مادری که دیگر مادر نیست 2ـ هیچ کس مرا دوست ندارد 3ـ بچه ی بی نوا 4ـ درپیچ و خم زندگی 5ـ میم مثل مادر 6ـ برباد رفته 7 ـ بی وفا 8 ـ تیسمیس 9 ـ تخمه ی آفتابگردان 10ـ وصله ی ناجور و ...درادامه غیر از کتاب های جلال آل احمد کتاب های آقای هوشنگ مرادی کرمانی نظیر« لبخند و مربای شیرین » و .... پیشنهاد می شود همچنین از قصه ی «عدل صادق چوبک » و قصه های یک دقیقه ای فریبا کلهر و نشان لیاقت عشق و ............ نباید گذشت.6ـ کتاب برای کلاسدر ابتدای سال از هر دانش آموز مبلغی پول می گرفتم و خودم هم مبلغی روی آن پول ها می گذاشتم و با آن مبلغ کتاب های قصه برای دانش آموزان می خریدم و از آن ها می خواستم آن را بخوانند و خلاصه نویسی نمایند و سپس کتاب ها را بین خودشان عوض کنند به این ترتیب دانش آموزان در طول سال با مبلغی اندک چندین کتاب مطالعه می نمودند و در پایان سال همراه دانش آموزان کتاب ها را به کتابخانه ی مدرسه هدیه        می دادیم.7 ـ خطوط ناقص و انشا

در بعضی از جلسات خطوط ناقصی مانند زیر را به دانش آموزان می دادم و از ایشان  می خواستم خطوط را ادامه دهند و کامل نمایند و شکل جدید خلق کنند . سپس از آن ها می خواستم شکل رسم شده را توصیف نمایند و یا دو شکل را به هم جملات ربط دهند یا با اشکال کشیده شده داستان بسازند با این کار هم              دانش آموزان خلاق شناخته می شوند و هم می توان به روانشناسی آنها پی برد

منبع : اموزگار                                          

  

چرا هاي شگفت انگيز

چراهای شگفت انگیز4

  صوت چيست ؟

 

صوت يکي از انواع انرژي است. وقتي حرکات بسيار سريع هوا, يعني ارتعاش ها به گوش ما مي رسند, صدا را مي شنويم.
وقتي دو سنج را به هم مي زنيد. آنها را به لرزه در مي آوريد و صوت ايجاد مي کنيد.
با اين آزمايش مي توانيد ارتعاش صوت را ببينيد : به يک نخ. يک تکه کاغذ کوچک وصل کنيد. سپس آن را جلو يک بلندگو قرار دهيد. حالا صداي موسيقي را زياد کنيد. مي بينيد که تکه کاغذ چه طور تکان مي خورد.
صداي بعضي از خواننده ها آن قدر بلند است که حتي مي تواند يک ليوان را بشکند.
صوت در خلاء منتشر نمي شود. به همين علت فضانوردان براي صحبت با يکديگر, از امواج راديويي استفاده مي کنند.

  چرا شيپور زن ها در هنگام نواختن شيپور, لپ هايشان را پر از هوا مي کنند؟

وقتي لپ هايمان را پر از هوا مي کنيم, در واقع هوا را در آن حبس مي کنيم و بعد از بين لب ها بيرون مي دهيم تا به لرزش در آيند. اين ارتعاش با لرزش لب ها هواي داخل شيپور را به ارتعاش در مي آورد و تقويت مي شود. به اين ترتيب, صوت به صورت نت هاي موسيقي از راه لوله شيپور خارج مي شود.
صوت با سرعت 340 متر در ثانيه در هوا حرکت مي کند. اين مسافت چهار برابر طول زمين فوتبال است.  

  آيا صوت مي تواند از آب عبور کند؟

بله در آب صوت, چهار برابر سريع تر جابه جا مي شود تا در هوا. به همين علت است که بالن ها صداي يکديگر را از فاصله بيش از صد کيلومتري هم مي شنوند.  

 

  سايه چيست ؟

 

نور در خط مستقيم, به شکل پرتو ( يا شعاع نوري ) جابه جا مي شود. وقتي اين پرتوها با مانعي روبه رو مي شوند, نمي توانند از آن عبور کنند و متوقف مي شوند. در نتيجه, سايه اي پشت آن مانع تشکيل مي شود.
نور نمي تواند از بعضي اجسام مثل ديوار, مبل و بدن انسان عبور کند. اين ها اجسام تار يا غيره شفاف نام دارند.
نور, يکي از شکل هاي انرژي است. گياهان از اين انرژي به عنوان غذا در برگ هاي خود استفاده مي کنند. گل آفتاب گردان در طول روز, روبه خورشيد مي چرخد تا هميشه در مقابل آفتاب باشد.  

 

  آيا مي دانيد که از سايه مي توان براي دانستن وقت و ساعت استفاده کرد؟

از يک قرقره مدادي عبور دهيد و آن را در مقابل آفتاب بگذاريد. در هر ساعت, در برابر سايه مداد يک خط روي کاغذ بکشيد. به اين ترتيب, يک ساعت آفتابي خواهيد داشت.  

  چرا مي توانيم اشياء را از آن سوي شيشه ببينيم؟

 

اشياء از پشت شيشه ديده مي شوند, چون شيشه جسمي شفاف است, يعني پرتوهاي نور خورشيد از آن عبور مي کنند. روشنايي نور خورشيد از شيشه ها عبور مي کند و وارد خانه ها مي شود. به اين ترتيب ما مي توانيم آنچه را بيرون اتفاق مي افتد, ببينيم !
معمولا شيشه پنجره حمام يا استخرها تار و کدر است. اين شيشه ها نور را از خود عبور مي دهند. ولي ما نمي توانيم بيرون را ببينيم.  

  آيا نور منعکس مي شود؟

 

وقتي پرتوهاي نور خورشيد نمي توانند از جسمي عبور کنند, بر مي گردند يا به اصطلاح منعکس مي شوند, مثل توپي که روي زمين مي خورد و بر مي گردد. ما اجسام را مي بينيم چون نور روي آنها باز مي تابد و به چشم هاي ما منعکس مي شود.
ما مي توانيم عکس خود را در آب ببينيم, چون آب نور را به طرف چشم هاي ما مي فرستد.
افرادي که در زير دريايي ها هستند. سطح آب را به وسيله دوربين هايي مي بينند. آينه هايي که در اين دوربين ها کار گذاشته مي شوند. نور را به طرف چشم هاي ما منعکس مي کنند.
ماه نور خورشيد را منعکس مي کند و خودش به تنهايي نوري ندارد.
يک ماهي در زير آب بزرگ تر از اندازه واقعي اش به نظر مي رسد. در واقع او در آن جايي که تصور مي کنيم. قرار نگرفته است و به همين دليل در هنگام ماهيگيري دچار مشکل مي شويم.
سوراخي در يک مقوا ايجاد کنيد. آن را با يک چسب نواري شفاف بپوشانيد. به آرامي يک قطره آب روي سوراخ قرار دهيد. سعي کنيد از آن سوراخ به جسم کوچکي, براي مثال يک کفش دوزک نگاه کنيد. اندازه کفش دوزک از اندازه معمول آن بزرگتر به نظر مي رسد. قطره آب در اين جا نقش يک ذره بين را دارد.  

 

  چرا وقتي پاهاي خود را در آب فرو مي بريم, کوتاه تر به نظر مي رسند؟

پرتوهاي نور خورشيد در آب کندتر جابه جا مي شوند تا در هوا و ديد ما نيز در اين دو محيط متفاوت است, به همين دليل وقتي پاهايمان را در آب قرار مي دهيم, کوتاه تر و چاق تر به نظر مي رسند.  

  رنگين کمان چگونه تشکيل مي شود؟

نور خورشيد به نظر سفيد رنگ مي آيد, در صورتي که از رنگ هاي بسياري تشکيل شده است وقتي باران مي بارد و همزمان هوا آفتابي مي شود, نور از ميان قطره هاي باران عبور مي کند و به چند رنگ تجزيه مي شود. اين رنگ ها همواره طبق نظم خاصي ( از قرمز تا بنفش ) قرار مي گيرند که رنگين کماژن نام دارد.  

  چگونه مي توانيد يک رنگين کمان کوچک بسازيد؟

آينه اي را درون يک ظرف آب قرار دهيد. در مقابل آن, يک مقواي سفيد بگذاريد. اکنون نور شديدي را به آينه بتابانيد. به اين ترتيب رنگ هاي رنگين کمان را روي مقوا خواهيد ديد.
براي ديدن رنگين کمان لازم نيست که منتظر باران باشيد. اگر در يک روز آفتابي باغچه خانه را آب بدهيد. مي توانيد رنگين کمان را ببينيد.  

    

---

چراهای شگفت انگیز3

  انرژي چيست ؟

 

بدون انرژي هيچ چيز در دنيا به وجود نمي آيد. انرژي را نمي توانيم ببينيم, اما اثر آن را روي چيزها مشاهده مي کنيم. به واسطه انرژي است که اتومبيل حرکت مي کند هواپيما پرواز مي کند لامپ روشن مي شود و ...
در زير با چند مثال از انواع مختلف انرژي آشنا مي شويم.
بخاري = انرژي گرمايي
دوچرخه = انرژي حرکتي
طبل = انرژي صوتي
غذا = انرژي شيميايي
قطار = انرژي الکتريکي ( برق )
چراغ قوه = انرژي نوراني

 

  چرا در هنگام به هم زدن ليوان پر از شير کاکائو داغ، قاشق گرم مي شود؟

گرما از يک جسم به جسم ديگر منتقل مي شود. قاشق چون با شير کاکائو داغ در تماس است, گرم مي شود.
اجسامي که گرما را به خوبي منتقل مي کنند. هادي نام دارند. فلزها, هادي هاي خوبي هستند.
بدن انسان در هر لحظه گرما از دست مي دهد. بعضي از آژيرهاي خطر, گرماي بدن دزدان را تشخيص مي دهند و بلافاصله به صدا در مي آيند.  

  چرا خورشيد ما را گرم مي کند؟

خورشيد, هم روشنايي دارد و هم گرما توليد مي کند. اين گرما به صورت پرتوهايي از فضا عبور مي کند و به ما مي رسد. در يک روز تابستاني, آفتابي, مي توانيم گرماي خورشيد را به خوبي روي بدن خود احساس کنيم.
در يک اتاق سرد اگر با پاي برهنه روي موازيک راه برويم. سرما را در پاهاي خود احساس مي کنيم. اما اگر با پاي برهنه روي موکت راه برويم سرما را احساس نمي کنيم. موزايک يک جسم هادي است و سرما را منتقل مي کند. اما موکت عايق است و مانع از عبور سرما مي شود.  

  کايت چگونه پرواز مي کند؟

برخي قسمت هاي زمين گرماي خورشيد را به خوبي جذب مي کنند. وقتي گرما در اين قسمت ها به اندازه کافي ذخيره شد, هواي بالاي آن ها هم گرم مي شود. هواي گرم بالا مي رود و جريان هاي گرمايي به وجود مي آورد. کايت ها با استفاده از اين جريان هوا بالا مي روند.  

  چرا غواص ها سرماي زير آب را احساس نمي کنند؟

گاهي نگه داشتن گرما مشکل است. غواص ها, لباس هايي از جنس کائوچو به تن مي کنند تا بدن خود را در زير آب گرم نگه دارند. کائوچو با ايجاد مانع در مقابل آب سرد, از هدر رفتن گرماي بدن جلوگيري مي کند.
جليقه هاي کرکي, از بدن ما در برابر سرما محافظت مي کنند. هوايي که بين پرزهاي جليقه محبوس است يک عايق حفاظتي خوب است.
در زير پوست فک ها يک لايه ضخيم چربي قرار دارد. اين چربي, عايق خوبي براي حفظ بدن آنها در برابر آب يخ زده است.
همواره بين بدن غواص ها و لباس نازک مخصوص غواصي, يک لايه نازک از آب تشکيل مي شود. اين لايه آب با گرماي بدن غواص گرم مي شود و در واقع عايقي بين آب سرد و لباس غواص است.
سفينه هاي فضايي بايد در برابر گرما محافظت شوند. به اين علت روکش اين سفينه ها از نوعي عايق ساخته مي شود.
دستگيره قابلمه ها و ماهيتابه ها از مواد عايق پوشانده مي شوند. چون بدون اين مواد, دست هاي ما حتما مي سوزند.  

  چرا فضانوردان احساس گرما نمي کنند؟

 

در خارج از جو زمين, پرتوهاي نور خورشيد بسيار قوي هستند و گرماي زيادي دارند. فضانوردان در زير لباس فضانوردي خود, پوششي به تن مي کنند که از لابه لاي آن, لوله هاي بسيار ظريفي مي گذرد. در اين لوله ها آب جريان دارد و دماي بدن آنها را در بهترين وضعيت حفظ مي کند.  

  چرا بعد از حمام کردن, احساس سرما مي کنيم؟

بدن ما در هر لحظه گرما از دست مي دهد. وقتي بدن ما خيس باشد, گرماي بيش تري از دست مي دهيم, چون آبي که روي بدن قرار دارد, تبخير مي شود. اين تبخير, انرژِي زيادي را صرف مي کند.
وقتي موهايمان را با خشک کن برقي خشک مي کنيم, در واقع آبي را که روي موهايمان قرار دارد. گرم مي کنيم تا بخار شود.  

  چرا روي آينه حمام, بخار مي نشيند؟

 

پس از حمام کردن, هواي داخل حمام بسيار گرم و پر از بخار آب مي شود. وقتي که بخار آب با سطح سردي مثل آينه برخورد مي کند, سرد مي شود و به صورت قطره هاي بسيار ريز روي اينه مي نشيند. به اين نوع تبديل يعني تبديل بخار به مايع, تقطير مي گويند.
پس از يک شب خنک, قطره هاي شبنم را روي تارهاي عنکبوت ها يا علف ها مي بينيم. در واقع هنگام شب. هوا به حدي خنک بوده که بخار آب موجود درهوا متراکم و به قطره هاي آب تبديل شده است.
عمل تقطير, کار دندانپزشکان را مشکل مي کند زيرا نفس ما باعث مي شود که روي آينه دندانپزشک بخار بنشيند و او نتواند دندان هاي ما را به خوبي ببيند.  

 

    

---

چراهای شگفت انگیز2

  علم چيست؟

 

به کمک علم مي فهميم که بعضي از چيزها در دنياي اطراف ما چگونه و چرا اتفاق مي افتند، اتفاق هايي بسيار عادي و روزمره براي مثال : مي فهميم وقتي آب بخار مي شود، به کجا مي رود. يا به پاسخ پرسش هاي پيچيده ديگري پي مي بريم، از جمله اين که چرا براي زنده ماندن، به آب احتياج داريم !
1-آشپزخانه، مکان مناسبي براي يک دانشمند است. شير آب را باز کنيد و به آبي که از آن جاري مي شود. نگاه کنيد. همه چيزهايي که مثل آب جاري مي شوند. مايع هستند.
2- اکنون يک تنگ را پر از آب کنيد و کمي از آب داخل آن را در ليوان بريزيد. بيشتر موادي که به شکل مايع هستند. اگر در شرايط مناسب قرار گيرند، جاري مي شوند. اما سرعت جاري شدن برخي از آنها بيشتر از بقيه مي باشد.
براي مثال :
کمي عسل را در داخل بشقابي بريزيد.آيا سرعت جاري شدن عسل مثل آب است؟
3- ليوان پر از آبي را مدت يک يا دو ساعت در فريزر بگذاريد. وقتي آن را بيرون مي آوريد. چه مي بينيد؟ آب ديگر مايع نيست و تبديل به جامد شده. يعني يخ زده است و ديگر از ليوان نمي ريزد.

  کار دانشمندان چيست؟

يکي از کارهاي دانشمندان اين است که همواره ازخود سوال مي کنند. سپس با آزمايش و بررسي هر چيز از نزديک، به پرسش هاي خود پاسخ مي دهند. اغلب اوقات دانشمندان پاسخ پرسش هاي خود را مي يابند، اما هميشه اين طور نيست!
4- همه موادي که مايع هستند تغيير شکل مي دهند. اما اجسام جامد اين خاصيت را ندارند کمي آب را در داخل يک قالب کيک پزي بريزيد. آب تمام سطح قالب را مي پوشاند اما اگر قالب کيک پزي را با يخ پر کنيم چه اتفاقي مي افتد؟
5- از بزرگترها بخواهيد که در يک قابلمه يک ليوان آب بريزند و آن را حرارت دهند. بعد از چند دقيقه مي بينيد که آب بخار مي شود! اکنون قابلمه را از روي حرارت برداريد و بگذاريد تا آب داخل آن سرد شود. سپس آب را داخل همان ليوان بريزيد. اکنون مقدار کم تري آب در ليوان مي بينيد! مي دانيد چه اتفاقي افتاده است؟
6- وقتي آب مي جوشد از حالت مايع به حالت گاز تغيير شکل مي دهد که به آن بخار آب مي گوييم. ما اين گاز را نمي بينيم و به نظر مي رسد که آب ناپديد شده است.  

  کدام جانور مي تواند روي آب راه برود؟

حشرات ريزي مثل عنکبوت آبي که بي نهايت سبک هستند، مي توانند روي آب راه بروند. اين حشرات ريز به دليل وجود نيرويي به نام کشش سطحي است که مي توانند روي آب بمانند. اين نيرو سطح آب را مي کشد و روي آب چيزي شبيه پوسته تشکيل مي دهد.
قطره هاي باران کاملا گرد نيستند. بلکه قسمت زير آنها مسطح است.  

  چرا قطره هاي آب گرد هستند؟

قطره هاي آب تقريبا گرد هستند. زيرا نيروي کشش سطحي، شکل آنها را مي سازد. قطره ها وقتي بزرگ مي شوند، پهن هم مي شوند و شکل دايره اي خود را از دست مي دهند. زيرا سنگين تر از آن مي شوند که کشش سطحي بتواند روي آنها تاثير بگذارد.
بعضي از مارمولک ها به قدري تند مي دوند که بدون رفتن به زير آب. مي توانند از رودخانه عبور کنند. اين قدرت آن ها براي فرار از خطر بسيار خوب است.
با يک ني که سر ان صابوني است. به آرامي روي يک قطره آب فشار بياوريد. قطره آب پهن مي شود.چون صابون نيروي کشش سطحي آب را از بين مي برد. به همين دليل قطره آب شکل گرد خود را از دست مي دهد.  

  چرا صابون کف مي کند؟

با اضافه کردن صابون به آب، نيروي کشش سطحي کاهش مي يابد و پوسته سطح آب منبسط مي شود. وقتي داخل حلقه هوا مي دميم تا حباب بسازيم، اين پوسته به راحتي کشيده و حباب تشکيل مي شود.  

  چرا بازوبندهاي لاستيکي شنا، ما را روي آب نگه مي دارند؟

 

وقتي بازو بندهاي لاستيکي شنا را باد مي کنيم، در واقع آن را پر از هوا مي کنيم.هوا بسيار سبک تر از آب است. به همين دليل روي سطح آب مي مانيم. اما خود آب هم به ما کمک مي کند تا روي آب شناور بمانيم. هر چيزي که وارد آب شود، آب آن را به طرف سطح مي کشاند.
شناور شدن در آب شور بسيار آسان تر از شناور شدن در آب شيرين است. در بحرالميت واقع در خاورميانه آب به قدري شور است که شناگران اگر شنا هم بلد نباشند. غرق نمي شوند و روي سطح آب مي مانند.
به کمک بازو بندهاي لاستيکي شنا مي توانيم روي آب شناور بمانيم و شنا کردن را ياد بگيريم. هواي داخل بازوبند مانع از فرو رفتن و غرق شدن ما در آب مي شود.
خودتان آزمايش کنيد !
پنج شي بسيار سنگين و پنج شي سبک پيدا کنيد و آنها را روي آب قرار دهيد. حال نتيجه را مشاهد کنيد.
غواص ها بايد به زير آب بروند. آنها براي انجام اين کار کمربندهاي سنگيني به خود مي بندند که به آنها وزنه هايي آويزان است. اما شما اين کار را نکنيد. بيش تر ماهي ها کيسه اي به نام کيسه هوا دارند. کار اين کيسه شبيه بازوبندها ي شناست. وقتي ماهي اين کيسه را پر مي کند. بالا مي آيد و وقتي آن را خالي مي کند. پايين مي رود.  

  چرا کوسه ماهي دائم شنا مي کند؟

 

وقتي کوسه ماهي شنا نمي کند و بي حرکت مي ماند، مثل يک سنگ پايين مي رود. اين حيوان در مقايسه با اندازه و جثه اش، تقريبا سنگين است و کيسه هوا ندارد. کوسه ها هم مثل ما بايد دائم شنا کنند تا بتوانند خود را در آب نگه دارند.  

  چرا بدن انسان انرژي مصرف مي کند؟

 

انرژي ذخيره شده در بدن ما، از غذاها به دست مي آيد. ما براي انجام هر فعاليتي به انرژي نياز داريم از جمله راه رفتن، دويدن، پريدن و حتي حرف زدن يا نوشتن، وقتي گرسنه هستيم، بدن به ما علامت مي دهد تا انرژي مصرف شده را جايگزين کنيم.
وقتي مي دويم. انرژيِ ذخيره شده در بدن ما به حرکت تبديل مي شود.
انرژي که از يک سيب به دست مي آوريم به ما امکان مي دهد تا نيم ساعت بخوابيم.
انرژي هيچ وقت ايجاد نمي شوند و از دست هم نمي رود. بلکه در هر لحظه تبديل مي شود. وقتي کمان را مي کشيم. بازوي ما انرژي را به کمان منتقل مي کند. وقتي تير را رها مي کنيم. اين انرژي به حرکت تبديل مي شود.  

    

---

چراهای شگفت انگیز

  چرا گياهان سبز هستند؟

 

فقط چيزهايي ديده مي شوند که نور را منعکس مي کنند. البته همه اجسام تمام رنگ ها را منعکس نمي کنند, زيرا بعضي از رنگ ها را جذب مي کنند. گياهان سبز رنگند, چون تمام رنگ ها به جز رنگ سبز را جذب مي کنند.
رنگ هاي زنده بعضي از جانوران مثل زنگ خطر هستند. براي مثال خط هاي زرد و سياه روي بدن زنبورها, به ما درباره نيش زنبور هشدار مي دهند.
بسياري از جانوران به ديدن رنگ ها نيازي ندارند, چون بيش تر به حس شنوايي و بويايي خود متکي هستند.

  آيا گربه ها رنگ ها را تشخيص مي دهند؟

بله اما نه همه رنگ ها را, گربه ها در شب فعاليت زيادي دارند. ديدن رنگ هاي روشن براي آنها مثل ما انسان ها چندان فايده اي ندارد.  

  هوا از چه چيزهايي تشکيل شده است؟

 

هوا مخلوطي از گازهاي گوناگون است, يعني گازهاي ازت, اکسيژن, کربن, دي اکسيد و بخار آب. در هوا نمک, گرد و غبار و متاسفانه آلودگي هاي مختلف هم وجود دارد. هوا بو ندارد و ديده هم نمي شود, فقط هنگامي که باد مي وزد, ما آن را احساس مي کنيم.
وقتي شمع هاي روي کيک تولدمان را فوت مي کنيم. در واقع هوا را جابه جا مي کنيم.
هوا وزن دارد. براي مثال هواي موجود در يک اتاق متوسط, برابر با 70 جعبه کنسرو وزن دارد.  

  چرا در نوشابه ها, حباب ديده مي شود؟

حباب هايي که در نوشابه ها مي بينيم, از کربن دي اکسيد ساخته شده اند. اين گاز تحت فشار وارد بطري ها و با مايع داخل بطري مخلوط مي شود. وقتي در بطري را باز مي کنيم, اين گاز از بطري خارج مي شود, چون ديگر تحت فشار نيست.  

  خودتان حباب بسازيد!

يک قاشق جوش شيرين روي مقداري سرکه يا آب ليمو در يک ليوان پر از آب بريزيد. اين مخلوط گازدار مي شود و حباب هايي در آن خواهيد ديد.  

  چرا شيريني ها پف مي کنند؟

وقتي مايه شيريني يا کيک را در فر قرار مي دهيم خمير گرم مي شود و حباب هاي کربن دي اکسيد از آن بيرون مي آيد. اين گاز باعث افزايش حجم شيريني مي شود.
شيريني هايي که بيش تر پف مي کنند. راحت تر هضم مي شوند.  

  چرا دوچرخه ها, چرخ دارند؟

 

با چرخيدن چرخ هاي دوچرخه روي زمين, دوچرخه به حرکت در مي آيد. اگر از نزديک به يکي از اين چرخ ها نگاه کنيد. برجستگي هايي روي آنها مي بينيد. اين برجستگي ها باعث مي شوند که آب از روي چرخ ها تخليه شود و دوچرخه سر نخورد.
وقتي دوچرخه سواري مي کنيم. چرخ هاي دوچرخه با زمين تماس مي يابند و اصطکاک ايجاد مي کنند. اين اصطکاک باعث چسبيدن چرخ به زمين و سائيدگي آن مي شود  

  چرا چرخ پر از هواست؟

وقتي لاستيکي توپي دوچرخه را پر از هوا مي کنيم در واقع آن را سفت و محکم مي کنيم. تويي بين دوچرخه و جاده, حالت بالشتک پيدا مي کند و شدت ضربه ها را کاهش مي دهد.  

  ترمز دوچرخه چگونه کار مي کند؟

 

وقتي روي اهرم ترمز فشار مي آوريم, يک طناب يا سيم, لقمه هاي ترمز را فعال مي کند. لقمه ها با چرخ ها تماس پيدا کرده و آنها را متوقف مي کنند.
اگر نيروي اصطکاک نبود. هنگام راه رفتن ليز مي خورديم. درست مثل اين که روي پوست موز راه برويم.  

  باد کردن چرخ هاي دوچرخه, نيروي فراواني مي طلبد. زيرا بايد هواي زيادي را در فضا محدودي وارد کينم.

 

تمام موجودات زنده براي نفس کشيدن به اکسيژن موجود در هوا نياز دارند. بدن ما به کمک اکسيژن انرژي مورد نيازش را تامين مي کند.
تمام گياهان هم مثل انسان هاي روي زمين براي زنده ماندن, به هوا , نور و آب نياز دارد.
با وجودي که نهنگ ها در آب زندگي مي کنند. اما براي نفس کشيدن به سطح آب مي آيند. آنها بايد هر دو ساعت يک بار نفس بکشند.  

  چرا به نور احتياج داريم؟

 

اگر نور خورشيد وجود نداشت, هيچ چيز هم براي خوردن وجود نداشت. گياهان به کمک نور خورشيد غذا مي سازند. ما از گياهان يا جانوران تغذيه مي کنيم. جانوران هم از گياهان تغذيه مي کنند. بنابراين, انسان بدون وجود گياه, نمي تواند زنده بماند.
اگر در محلي سر سبز چادر بزنيم. پس از مدتي مي بينيم که گياهان زير چادر, کم رنگ و زرد شده اند. اين گياهان به دليل کمبود نور کم کم از بين مي روند . اما جمع شدن چادر و قرار گرفتن در زير نور به سرعت رشد مي کنند  

  چرا به آب نياز داريم؟

آيا مي دانيد که نزديک به يک سوم بدن ما از آب تشکيل شده است؟
تقريبا تمام موجودات زنده هم همين طور هستند. همه ما براي زنده ماندن, به آب نياز داريم.
ما مي توانيم بدون غذا چند هفته دوام بياوريم. اما بدون آب, فقط چند روز زنده مي مانيم.  

    

علوم سوم ابتدايي بخش 1-5

علوم تجربي سوم ابتدايي

  بخش اول - مانند دانشمندان كار كنيد

  1- مشاهده كنيد :

براي اينكه مانند دانشمندان فكر كنيد همه چيز را با دقت مشاهده كنيد. هر چه كه مي بينيد و مي شنويد. دليلي بر اتفاقاتي است كه در اطراف شما مي افتد.  

  2- بپرسيد:

درباره اتفاقاتي كه در حين مشاهده مي افتد و شما مي بينيد بپرسيد.  

  3- فرضيه بسازيد:

فرض كنيد كه شما مي دانيد چرا يك اتفاق بخصوص مي افتد؛ به اين فكر يا حدس شما فرضيه گفته مي شود.  

  4- آزمايش طراحي كنيد:‌

بعد از فرضيه سازي بايد آزمايشي را طراحي كنيد تا بتوانيد به كمك آن درستي يا نادرستي فرضيه را امتحان كنيد.  

  5- يادداشت كنيد:

شما بايد همه چيز آزمايش خود را با دقت مشاهده كنيد و هر اتفاقي را كه مي افتد يادداشت كنيد.  

  6- نتيجه بگيريد:

درباره دلايل كارهايي كه به صورت اتفاقي پيش مي ايدفكر كنيدو سپس نتيجه بگيريد.  

  پرسش هاي بخش اول

  1- براي آنكه مانند دانشمندان فكر كنيد چگونه بايد رفتار كنيد؟

همه چيز را با دقت مشاهده مي كنيم و هرچه كه مي شنويم يا مي بينيم را دليلي براي اتفاقات اطراف خود بدانيم.  

  2- چرا بايد در مورد اتفاقاتي كه بارها تكرار مي شوند سؤال كرد؟

معمولاً با دقت کردن به اتفاقاتي كه بارها تكرار مي شوند مي توانيم جواب سؤال هاي خود را پيدا كنيم.  

  3- بعد از فرضيه سازي چه بايد كرد؟

بايد آزمايشي را طراحي كرد تا به كمك نتيجه آن درستي فرضيه خود را ثابت كنيم.  

  4- مراحل كار دانشمندان را بنويسيد؟

- خوب فكر مي كنند.
- همه چيز را با دقت مشاهده مي كنند.
- مي پرسند و مطالعه مي كنند.
- فرضيه مي سازند.
- با آزمايش هاي فراوان فرضيه خود را امتحان مي كنند.
- نتايج آزمايش هاي خود را امتحان مي كنند.
- نتيجه گيري مي كنند.  

    

   علوم تجربي سوم ابتدايي

  بخش دوم - نيازهاي جانوران

جانوران هم مانند انسان براي زنده ماندن نياز هاي گوناگوني دارند.

1- نياز به جاي مناسب :‌
جانوران در جايي زندگي مي كنند كه براي آنها مناسب باشد.

2- نياز به خانه :
بعضي از جانوران خانه يا لانه اي ندارند اما بيشتر آنها جايي مناسب براي خود و بچه هايشان درست مي كنند.

3- نياز به غذا :
جانوران هم مانند انسان براي حركت و رشد نياز به غذا دارند.

4- نياز به هوا :
همه جانوران براي نفس كشيدن به هوا نياز دارند.

5- نياز به آب :
همه جانوران به آب نياز دارند.

6- نياز به همكاري :
بعضي از جانوران مجبورند به صورت گروهي زندگي كنند. در زندگي گروهي هر يك از جانوران وظيفه معين دارند. 

  سوالات تكميلي
پرسش هاي بخش دوم :
در جاي خالي كلمه مناسبي بنويسيد.

1- جانوران هم مانند انسان ها براي زنده ماندن، نيازهاي گوناگون دارند.
2- بيشتر جانوران نمي توانند در جاهاي بسيار سرد يا بسيار گرم زندگي كنند.
3- جانوران براي حركت و رشد نياز به غذا دارند.
4- همه جانوران براي نفس كشيدن به هوا نياز دارند.
5- در زندگي گروهي هر يك از جانوران وظيفه معيني دارند.  

  سوالات صحيح و غلط :
جمله درست يا غلط را با × مشخص كنيد.

سوال	صحيح	غلط
1- بعضي از جانوران مانند خرس و گوزن در قطب شمال زندگي مي كنند.	ü
2- زرافه براي زندگي و دوري از خطر براي خود لانه مي سازد.		ü
3- دندان يك جانور گوشتخوار تيز و برنده است.	ü
4- خرس يك جانور گوشتخوار و علفخوار است.	ü

 

  سوالات متن درس
1- در كدام محل، تعداد جانوران كمتري پيدا مي شود؟ چرا؟

در قطب ها، زيرا هوا به قدري سرد است كه جانوران كمتري توانايي مقاومت سرماي آنجا را دارند.  

  2- محل زندگي جانوران زير را تعيين كنيد و دليل انتخاب خود را بگوئيد:

مار :‌
در جنگل هاي گرم و بيابان سوزان – مارها مي توانند در شرايط مختلف آب و هوايي زندگي كنند. البته در سرما به خواب مي روند.

فُك ها :
در كنار دريا ها زندگي مي كردند چون اين جانوران از موجودات دريايي تغذيه مي كنند.  

  3- غذاي اين جانوران چه تفاوتي با هم دارند؟

خرس : حيواني است كه از گوشت حيوانات ديگر و گاهي گياهان تغذيه مي نند.
زرافه : حيواني است كه با گردن بلند خود مي تواند گياهان و ميوه هاي نوك درخت ها را بخورد.  

  4- آيا جانوران در طول خواب زمستانه به آب و غذا نياز دارند؟

البته نياز دارند ولي بسيار كم. آن ها از ذخيره بدن خود استفاده مي كنند.  

  5- جانوران زير هواي مورد نياز خود را چگونه به دست مي آورند:

سگ : به وسيله تنفس با شش
ماهي : به وسيله تنفس با آبشش اكسيژن هواي درون آب را مصرف مي كند.
كرم خاكي : هواي موجود در خاك
دلفين : به وسيله شش هنگام خروج و پرش در آب تنفس خود را انجام مي دهد.  

  6- در بيايان آب كم است و در بعضي بيابان ها تقريبا‏ً آبي پيدا نمي شود، در اين مناطق جانوران، آب لازم براي بدن را از كجا مي آورند؟

چون در بيابان گياهان صحرايي با ريشه هاي خود از اعماق زمين آب را جذب مي كنند، جانوران با استفاده از ريشه هاي گياهان صحرايي آب مورد نياز خود را تأمين مي كنند.  

  7- دندان هاي يك جانور علفخوار با گوشتخوار چه تفاوتي با هم دارند؟

جانوران گوشتخوار داراي دندان هاي تيز و برنده هستند تا گوشت را به راحتي پاره كنند.
جانوران علفخوار داراي دندان هاي پهن و بزرگ هستند كه اين دندان ها مي تواند به راحتي گياهان را قطعه و له كند.  

  8- بين خواب معمولي و خواب زمستانه چه تفاوتي وجود دارد؟

اولاً در خواب زمستانه جانور فعاليت بدني زيادي ندارد به همين دليل نيازي به غذا پيدا نمي كند ولي در خواب معمولي چنين نيست.
ثانياً خواب زمستانه مدت طولاني دارد ولي خواب معمولي كوتاه مدت است.  

علوم تجربي سوم ابتدايي

  بخش سوم_جانوران مهره دار

جانوران به دو گروه مهره داران و بي مهرگان تقسيم مي شوند. مهره داران جانوراني هستند كه در داخل بدن خود اسكلت دارند. مهره داران خود به پنج گروه: ماهي ها، دوزيستان، خزندگان، پرندگان و پستانداران تقسيم مي شوند. اسكلت از جنس استخوان است و بدن را محكم نگه مي دارد و مهم ترين قسمت آن ستون مهره است.

1- ماهي ها : ماهي ها به كمك باله ها شنا مي كنند و با آبشش نفس مي كشند. ماهي ها تخم ريزي مي كنند و از هر تخم يك ماهي بيرون مي آيد.2- دوزيستان :قورباغه ها از گروه دوزيستان هستند. آنها در آب تخم ريزي مي كنند و نوزاد قورباغه باله و آبشش دارد و بعد از رشد، داراي شش مي شود بنابراين پس از بزرگ شدن بايد در خشكي باشد.3- خزندگان :به جانوراني مانند مار و سوسمار خزنده مي گويند . خزندگان موقع حركت شكم خود را روي زمين مي كشند و بدنشان از پولك پوشيده شده است. آنها با شش نفس مي كشند و مجبورند براي نفس كشيدن به سطح آب بيايند. خزندگان تخم گذارند.4- پرندگان :بدن پرندگان از پر پوشيده شده است. آنها منقار دارند و از آن براي برچيدن دانه استفاده مي كنند. آنها تخم گذارند.5- پستانداران :پستانداران گروه بسيار متنوع و گسترده اي هستند. در سطح بدنشان مو وجود دارد و با شش نفس مي كشند. پستانداران بچه مي زايند و به بچه هايشان شير مي دهند. 

  سوالات تشريحي
1- به چه جانوراني مهره دار مي گويند:

مهره داران در داخل بدن خود اسكلت دارند. اسكلت از جنس استخوان است.  

  2- لغزندگي سطح بدن ماهي چه فايده اي برايش دارد؟

به حركت ماهي در آب كمك مي كند.  

  3- در هنگام دور زدن ماهي كدام باله ها را تكان مي دهد؟

باله هاي سينه اي و شكمي  

  4- آيا در داخل باله ها استخوان وجود دارد؟

خير، اما از ماده محكمي مانند غضروف تشكيل شده اند.  

  5 - لاك پشت هاي آبي در اعماق دريا چگونه نفس مي كشند؟

مجبورند براي تنفس به سطح آب بيايند.  

  6 - شباهت هاي خزندگان را بنويسيد؟

خونسرد هستند. با شش نفس مي كشند. تخم گذار هستند و بدنشان از پولك پوشيده شده است.  

  7 - چرا خزندگان كمتر از مهره داران ديگر غذا مي خورند؟

چون تحرك آنها كمتر است.  

  8 - نام پستانداري را بنويسيد كه در دريا زندگي مي كند؟

وال  

  9 - كدام گروه از جانوران روي تخم هاي خود مي خوابند؟

پرندگان  

  10 - آبشش در كدام قسمت بدن ماهي قرار دارد؟

در دو طرف سر او  

  11 - چرا مرغ نمي تواند به خوبي لك لك يا عقاب پرواز كند؟

الف: وزن مرغ زياد است و بال هاي او توانايي تحمل بدنش را ندارد.
ب : بال هاي مرغ كوتاه است و مانند لك لك و عقاب توانايي پرواز ندارد.  

  12 - آيا شكل پا در سرعت حركت جانور تأثير دارد؟

بله، جانوري كه پاي بلندتر دارند و بدني كوچك تر، سريع تر حركت مي كند مانند يوزپلنگ و آهو.  

  13 - نام يك پستاندار پرنده را بنويسيد؟

خفاش  

  سوالات تكميلي
سؤالات بخش سوم :
در جاي خالي كلمه مناسب بگذاريد.
1- جانوراني مانند اسب، مار، قورباغه را مهره دار مي گويند.
2- مگس و حلزون از جانوران بي مهره هستند.
3- مهم ترين قسمت اسكلت ستون مهره است.
4- پوست بيشتر ماهي ها پولك دار و لغزنده است.
5- ماهي ها در هنگام حركت سريع باله دمي را تكان مي دهند.
6- قورباغه ها بعد از بزرگ شدن بايد در خشكي زندگي كنند.
7- پرندگان به جاي لب و دندان منقار دارند.
8- همه پستانداران با شش نفس مي كشند.
9- بدن پرندگان از پر و بدن خزندگان از پولك پوشيده شده است.
10- پستانداران بسيار گوناگون و فراوان هستند. علوم تجربي سوم ابتدايي

  بخش چهارم_گوناگوني گياهان

گياهان هم مانند جانوران، بسيار گوناگونند. بعضي به شكل درخت و بعضي به شكل بوته هاي كوچك. قسمت هاي اصلي يك گياه عبارتند از:
ريشه، ساقه، ‌برگ و گل.

  ريشه :

بعضي گياهان ريشه هاي دراز و عميق دارند و در مناطقي كه آب كم است رشد مناسبي دارند و بعضي گياهان ديگر ريشه هاي افشان دارند و براي مناطقي مناسب هستند كه آب فراوان دارند.  

  ساقه :

ساقه ها نيز در گياهان شكل هاي متفاوتي دارند. كار ساقه ها رساندن مواد غذايي از ريشه به برگ ها و ميوه ها است. بعضي از ساقه ها بسيار كلفت و بعضي بسيار نازكند.
برگ: برگ ها را مي توان از نظر شكل، رنگ و اندازه طبقه بندي كرد. بعضي برگ ها سوزني و بعضي پهن هستند.  

  گل :

گل ها از نظر رنگ، اندازه و تعداد گلبرگ ها و جدا يا پيوسته بودن گلبرگ ها با هم تفاوت دارند. مثلاً گل لاله از 3 گلبرگ، گل اطلسي 5 گلبرگ و گل گلايل از 6 گلبرگ تشكيل شده. گل هاي 3 برگي يا 6 گلبرگي خصوصيات يكسان دارند و گل هاي چهار يا پنج گلبرگي خصوصيات يكسان دارند.  

  دانه :

 

دانه ها به دو دسته دانه هاي يك قسمتي مانند جو، برنج،‌گندم و دو قسمتي مانند نخود، عدس، بادام و لوبيا تقسيم مي شوند. درخت كاج به جاي گل دانه دارد و دانه هاي آن در اندام هايي به نام مخروط تشكيل مي شود. مخروط كاج به ميوه گياهان ديگر شبيه است.
گياهان دانه دار به اين شكل تقسيم و طبقه بندي مي شوند:  

  پرسش هاي بخش چهارم
سوالات تكميلي
در جاي خالي كلمه مناسب بنويسيد.

1- دانه هايي مانند لوبيا و عدس دو قسمتي هستند.
2- درخت كاج گل ندارد.
3- گياهان گلدار به دو گروه بزرگ گل 3 گلبرگي و گل 4 يا 5 گلبرگي تقسيم مي شوند.
4- دانه هاي كاج در اندام هايي به نام مخروط تشكيل مي شوند.
5- لوبيا و شمعداني برگ هاي پهن ندارد.  

  سوالات تشريحي
1- گياهان مخروط دار به چه گياهاني گفته مي شوند؟

به گياهاني كه به جاي گل، اندامي به نام مخروط دارند و دانه هايشان در اين اندام است.  

  2- كار ساقه چيست؟

رساندن مواد غذايي از ريشه به برگ ها و ميوه ها  

  3- گياهاني را نام ببريد كه گل 3 گلبرگي داشته باشند؟

گل لاله  

  4- نام دو گياه را بنويسيد كه 4 يا 5 گلبرگ داشته باشند؟

لوبيا ،‌گل نرگس ،‌گل اطلسي  

  5- دانه هاي كاج چگونه پراكنده مي شوند؟

به وسيله باد  

  6- دانه ها در كدام قسمت مخروط قرار دارند؟

در لابه لاي پوست مخروط  

  7- بيشتر غذاهاي ما از دانه هاي يك قسمتي است يا دو قسمتي؟

دانه هاي يك قسمتي. چون بيشتر غذاي انسان برنج، گندم و جو است.  

علوم تجربي سوم ابتدايي

  بخش پنجم_گرما و مواد «1»

تبديل جامد و مايع به يكديگر: ‌اگر مواد جامد به اندازه كافي گرم شوند، به مايع تبديل مي شوند. تبديل مواد جامد به مايع ذوب شدن نام دارد. ذوب شدن يعني مايع شدن.

تبديل مايع به جامد و انجماد: مواد مايع اگر به اندازه كافي سرد شوند، به جامد تبديل مي شوند. تبديل مايع به جامد انجماد نام دارد. انجماد به معني جامد شدن است.

تبديل مايع و گاز به يكديگر: ‌آب دريا بخار مي شود. بخار آب يك گاز است. معمولاً در هوا مقداري بخار آب وجود دارد. ولي ديده نمي شود، تبديل شدن مايع به گاز تبخير نام دارد. تبخير يعني بخار شدن.

اگر گازها به اندازه كافي سرد شوند به مايع تبديل مي شوند.

  پرسش هاي بخش 5
سوالات تكميلي
در جاي خالي كلمه مناسب بنويسيد.

1- در اطراف ما مواد به سه حالت جامد مايع و گاز ديده مي شوند.
2- ذوب به معني مايع شدن است.
3- بخار آب يك گاز است.
4- از تبخير آب بر اثر گرما بخار به وجود مي آيد.
5- تبديل آب به يخ را انجماد مي گوئيم.  

  سوالات تشريحي
به سوالات زير پاسخ كامل دهيد:
6- ذوب شدن يعني چه؟

تبديل مواد جامد به مايع ذوب شدن نام دارد.  

  7- قطره هاي شمع پس از افتادن در بشقاب چه تغييري مي كنند؟

قطره هاي مايع به جامد تبديل مي شود.  

  8- آيا تا به حال فكر كرده ايد چرا لباس هاي شسته شده پس از مدتي خشك مي شوند؟

زيرا بر اثر گرما آب داخل آنها بخار مي شود.  

  9- چرا زمين هاي خيس پس از مدتي خشك مي شوند؟

چون تابش آفتاب يا گرما باعث مي شود تا آب هاي روي زمين بخار شوند.  

  10- هنگام خشك شدن سبزي چه تغيير حالتي روي مي دهد؟

تبخير  

  11- اگر آب هميشه به صورت مايع بماند چه مي شود؟

هيچ ابري درست نمي شود و بارندگي نخواهد بود و خشكسالي و مرگ موجودات زنده رخ خواهد داد.  

  12- در يك ليوان كاملاً خشك مقداري آب و يخ بريزيد. ليوان را روي ميز بگذاريد. كمي صبر كنيد. به بدنه ليوان دست بكشيد. چه مي بينيد؟

قطره هاي آب روي بدنه ليوان ديده مي شود. زيرا بخار آب درون هوا به بدنه سرد ليوان بر مي خورد و به مايع (آب) تبديل مي شود.  

  13- بخار آب دريا به كجا مي رود؟

به هوا  

  14- در چه صورتي مي توان ماده مايع را به جامد تبديل كرد؟

در صورت قرار دادن ماده مايع در يك جاي سرد.  

  8- چه تفاوتي در شكل گل ها مي توان يافت؟

گل ها از نظر رنگ، تعداد، اندازه گلبرگ ها و جدا يا پيوسته بودن آنها متفاوتند.  

  9- ريشه هاي دراز و عميق چه خاصيت مفيدي دارند؟

به دليل درازي و عمق زياد مي توانند در مناطق كم آب،‌ آب مناسب را به گياه برسانند.  

علوم تجربي سوم ابتدايي

  بخش ششم_گرما و مواد «2»

  اثر گرما بر مواد جامد :

در كتاب با كمك يك آزمايش يعني آزمايش گرما دادن ميخ و عبور مجدد آن از سوراخ ته قوطي دريافته ايد كه وقتي يك ماده جامد را حرارت بدهيم بر اثر گرما بزرگ تر مي شود. در اين صورت ميخ پس از حرارت از سوراخ ته قوطي عبور نمي كند چون بزرگ تر شده است.  

  اثر گرما بر مواد مايع :

با يك آزمايش ساده مي توانيم بفهميم كه مواد مايع نيز بر اثر حرارت حجمشان زياد مي شود. اگر يك خود نويس را پر از جوهر كرده و در مقابل حرارت آفتاب قرار دهيم، پس از مدتي جوهر خودنويس به دليل افزايش حجم از نوك خودنويس بيرون مي زند.  

  اثر گرما به گازها :

حجم گازها نيز بر اثر گرما افزايش مي يابد. به عنوان مثال اگر دهانه يك بادكنك را به يك بطري ببنديم و آن را در يك ظرف آب گرم قرار دهيم. بادكنك آرام آرام باد مي شود چون در اثر گرماي آب، حجم هواي درون شيشه زياد شده و به درون بادكنك مي رود. حال اگر اين ظرف را پر از آب سرد كنيم و يا بطري را در آب سرد انتقال دهيم. هواي بادكنك كمتر مي شود چون هواي درون شيشه بر اثر سرما حجمش كم مي شود.  

  پرسش هاي بخش 6
سوالات تكميلي
در جاي خالي كلمه مناسب بنويسيد.

1- وقتي ماده اي را گرم مي كنيم حجم آن زياد مي شود.
2- بخار آب را مي توان با سرما به مايع تبديل كرد.
3- سيم هاي برق در فصل تابستان آويخته تر از فصل هاي ديگر است.
4- از دماسنج براي اندازه گيري دماي هوا و دماي بدن استفاده مي شود.
5- گرما مي تواند حجم ماده را تغيير دهد.  

  سوالات تشريحي
به سوالات زير پاسخ كامل بدهيد.
1- اگر ماده اي را گرم كنيم چه مي شود؟

ماده بر اثر گرما جاي بيشتري را مي گيرد.  

  2- چرا در تابستان فاصله ريل هاي راه آهن كم مي شود؟

چون ريل ها در اثر حرارت خورشيد و آفتاب حجم بيشتري پيدا كرده و بزرگ تر مي شوند و فاصله ميان آنها كمتر مي شود.  

  3- گرما چه تغييري در حجم گازها مي دهد؟

حجم گازها را زياد مي كند.  

  4- چرا وقتي در شيشه مربا را نمي توانيم باز كنيم، آن را زير آب گرم مي گيريم؟

چون آب گرم باعث مي شود حجم در شيشه بيشتر شده و در شيشه مربا به راحتي باز شود.  

  5- يك كتري را كاملاً پر آب كنيد و روي اجاق بگذاريد تا گرم شود. مدتي صبر كنيد قبل از اينكه جوش بيايد چه اتفاقي مي افتد؟

قبل از به جوش آمدن آب شروع به بخار شدن مي كند.  

  6- راننده ها در روزهاي گرم تابستان، هواي چرخ هاي ماشين خود را كمي خالي مي كنند. آيا مي دانيد چرا؟

گازها در اثر گرم شدن حجمشان زياد مي شود و باد داخل چرخ هاي ماشين ممكن است در اثر گرما باعث تركيدن لاستيك شود.  

  7- يك بشقاب داخل كاسه گير كرده است چگونه آن دو را جدا مي كنيم؟

كاسه را درون ظرف آب گرم قرار مي دهيم با گرم شدن كاسه حجم آن زياد مي شود و بشقاب را خارج مي كنيم.  

  8- با آزمايش سكه، بطري و حباب هاي صابون در كتاب چه نتيجه اي مي گيريد؟

حباب هاي هوا از كنار سكه به بيرون تراوش مي كند، زيرا حجم هواي درون بطري بر اثر گرما زياد ديده مي شود و وقتي كه مي خواهد از دهانه بطري خارج شود با آب و صابون مخلوط مي شود و حباب هوا درست مي كند.  

  9- آيا در نفس كشيدن بخار آب وجود دارد؟

بله  

علوم چهارم ابتدايي بخش 1-6

علوم تجربي چهارم ابتدايي

 
سلول چيست؟

بدن ما و همه موجودات زنده از واحدهاي بسيار كوچكي به نام سلول ساخته شده است. سلول واحد ساختماني بدن است.
ساختمان سلول: براي ديدن سلول به دليل كوچك بودن آن، بايد از وسيله اي به نام ميكروسكوپ استفاده كنيم. با ميكروسكوپ مي توان همه چيز را بيشتر از 1000 برابر بزرگ كرد.


هر سلول 3 بخش دارد:
1- پوسته
2- سيتوپلاسم
3- هسته


پوسته مانند پوششي در اطراف سلول كشيده شده است. سيتوپلاسم، مايع غليظي است كه تمام سلول را پر مي كند. يك هسته كوچك نيز در داخل سيتوپلاسم است. شكل و اندازه سلول ها با هم متفاوت است.

در ساختمان برگ سه نوع سلول مشاهده مي كنيم كه هر يك كار معيني انجام مي دهند. سلول ها از غذايي كه وارد آنها مي شود استفاده مي كنند و در صورت آسيب ديدن آنها تقسيم مي شوند و سلول جديدي را به وجود مي آورند و اين كار تا پايان عمر ادامه دارد.

سلول ها كار هاي مختلفي انجام مي دهند. مثلاً سلول عصب (انتقال پيام) سلول استخوان (استحكام) سلول ماهيچه(حركت) و سلول روده (جذب) غذا را به عهده دارند.


شباهت هاي سلول ها:
1- همه سلول ها سه بخش اصلي (پوسته،هسته، سيتوپلاسم) دارند.
2- همه سلول ها رشد مي كنند.
3- همه سلول ها تقسيم مي شوند.


در برگ دونوع سلول وجود دارد:
1- روي برگ از سلول هاي نازك و پهن تشكيل شده
2- در درون برگ سلول هاي مستطيلي كه سبزينه دارند وجود دارد.
 

  پرسش هاي بخش 1
1- كداميك از موارد زير در بدن تمام موجودات زنده وجود دارد؟

استخوان
ماهيچه
سلول
پوست
 

  2- رشد بدن انسان به سبب چيست؟

ورزش كردن
استراحت كردن
تقسيم سلول ها
كش آمدن سلول ها
 

  3- پوششي كه در اطراف سلول ها وجود دارد چه ناميده مي شود؟

استخوان
پوسته
سيتوپلاسم
هسته
 

  4- ساختمان بدن كدام موجود زير از تعداد سلول بيشتري تشكيل شده است؟

شتر
پلنگ
خروس
مورچه
 

  5- مايع غليظي كه سلول را فرا گرفته است چه نام دارد؟

پوسته
سيتوپلاسم
ماده سلولي
هسته
 

  6- هسته ي كداميك از سلول هاي زير نسبت به سلول هاي ديگر كوچك تر است؟

سلول استخوان
سلول عصب
سلول ماهيچه
سلول روده
 

  سوالات تشريحي
1- مراحل رشد و تقسيم سلول در شكل زير به هم ريخته است، با زدن شماره آنها را مرتب كنيد.

  2- چه تفاوت ها و چه شباهت هايي در بين سلول هاي مختلف بدن انسان ديده مي شود؟

همه سلو ل ها از نظر رشد، تقسيم سلول و احتياج به غذا شبيه هم هستند. ولي تفاوت آنها در شكل، اندازه و نوع كاري است كه انجام مي دهند.
 

  3- چهار نمونه از سلول هاي بدن را نام ببريد و وظيفه هر يك را بنويسيد؟

سلول عصب (انتقال پيام) - سلول روده (جذب غذا) - سلول ماهيچه (حركت) - سلول شش (جذب اكسيژن)
 

  4- سلول گياهي با سلول جانوري چه تفاوتي دارد؟

سلول گياهي دو پوسته دارد به همين دليل محكم تر از سلول هاي جانوري است.
 

  5- سلول ها چگونه زياد مي شوند؟

تقسيم سلولي
 

  6- سلول از چه قسمت هايي تشكيل يافته است؟

پوسته،سيتوپلاسم، هسته
 

  7- كدام عمل در مورد بيشتر سلول ها تا آخر عمر صورت مي گيرد؟

تقسيم شدن

علوم تجربي چهارم ابتدايي

  بخش 2 - غذاسازان بزرگ

گياهان مي توانند با استفاده از موادي كه از زمين و هوا مي گيرند، غذا بسازند. قسمتي از غذاهايي كه مي خوريد از گياه و قسمت ديگر از جانور به دست مي آيد، جانواران از گياهان تغذيه مي كنند و اگر گياه نباشد زندگي انسان ها و جانوران از بين مي رود.
آنچه براي غذاسازي لازم است:


سبزينه يا كلروفيل:
ماده اي سبز رنگ است كه در برگ وجود دارد و گياهان با كمك اين ماده در برگ هاي خود غذا مي سازند.


دي اكسيد كربن:
گازي است كه براي غذاسازي لازم است. مواد سوختني هنگام سوختن، گاز دي اكسيد كربن توليد مي كنند. ما نيز مقداري از اين گاز را با هواي داخل شش ها به بيرون مي فرستيم. دي اكسيد كردن گازي است كه از سوختن مواد مختلف ايجاد مي شود و در هوا وجود دارد و از راه سوراخ هاي كوچكي كه در برگ گياه است به نام روزنه وارد گياه مي شود.


آب:
آب به وسيله ريشه از زمين گرفته مي شود. خاك با آب نمناك مي شود و ريشه گياه به وسيله تارهاي باريكي كه دارد آب را جذب مي كند و به برگ مي رساند.


خاك:
گياهان سبز مواد معدني را كه در خاك وجود دارد و در آب حل مي شوند از ريشه مي گيرند و همراه آب به برگ هاي خود مي رسانند. آهن يكي از مواد معدني است كه مقدار آن در گياه ذرت و بدن انسان به نسبت مساوي وجود دارد ولي در خاك بيشتر است و موجب رشد گياه مي شود.


نور خورشيد:
نور خورشيد براي غذاسازي گياه لازم است. گياهان در تاريگي نمي توانند رشد كنند.
سفر آب از ريشه تا برگ : در ساقه و برگ، لوله هاي بسيار باريكي وجود دارد كه آب از راه آنها از ريشه به برگ مي رسد. به اين لوله ها آوند مي گويند. بعضي از آوندها غذايي را كه در برگ ساخته شده است، به داخل ميوه يا ريشه انتقال مي دهند تا در آنجا ذخيره شود.

 
پرسش هاي بخش 2
1- گياه چگونه آب را جذب مي كند؟

به وسيله برگ
به وسيله ميوه
به وسيله تارهاي ريشه
به وسيله ساقه
 

  2- محل غذاسازي در كدام قسمت گياه انجام مي شود؟

ريشه
ساقه
برگ
ميوه
 

  3- غذاي اندوخته بوته گل سرخ در كدام قسمت گياه ديده مي شود؟

ريشه
ساقه
برگ
گل
 

  4- در بين گياهان زير كداميك در عمل غذاسازي فعال تر هستند؟

گل گلايل
گندم
خيار
درخت گردو
 

  5- آب چگونه به قسمت هاي مختلف گياه مي رسد؟

از راه آوند
از راه تارهاي نازك ريشه
از راه هوا
از سوراخ هاي ريز برگ
 

  سوالات تشريحي:
1- كدام گروه از موجودات زنده مي توانند براي خود غذا بسازند؟

گياهان سبز
 

  2- گياه در كدام اندام خود غذا مي سازد؟

در برگ
 

  3- رگه هايي كه در برگ گياه مي بينيد چيست؟

آوند
 

  4- گياهان براي غذاسازي به چه چيزهايي نياز دارند؟

سبزينه - دي اكسيد كربن - آب - خاك - نور خورشيد
 

  5- آيا نوع آب و خاك در شد گياه اثر دارند؟

بله، در شمال ايران كه خاك حاصل خيزي دارد، گياهان بيشتري رشد مي كنند.
 

  6- چند گياه نام ببريد كه در برگ خود غذا ذخيره مي كنند؟

كاهو و كلم
 

  7- در كدام يك از اين گياهان كار غذاسازي شديدتر است؟ چرا؟

گوجه فرنگي، بوته گندم، بوته گل سرخ
بوته گوجه فرنگي. چون در مدت كوتاهي محصول زيادي مي دهد و ميوه آن محتوي مواد غذايي فراوان است.
 

  8- آيا خود گياه از اندوخته اش استفاده مي كند؟

خير، اندوخته گياه، غذاي اضافي است كه به مصرف ساير موجودات زنده مي رسد.
 

     علوم تجربي چهارم ابتدايي

  بخش 3 - گياهان، موجودات پر ارزش

گياهان موجودات پر ارزشي هستند كه هم غذاي خودشان را مي سازند و هم منبع اصلي غذاي جانوران و انسان مي باشند. آدميان نخستين، ريشه، برگ، ميوه و دانه هاي خوراكي را جمع مي كردند و مي خورند. بعدها انسان مي انديشيد كه مي تواند گياهان مفيد را پرورش دهد. پس كار كشاوري يعني پرورش دادن گياهان مفيد.


شخم زدن:
كشاورزان از هزاران سال پيش تاكنون زمين را براي كاشتن، شخم مي زنند. در ابتدا اين كار با دست انجام مي شد. بعدها از گاو و اسب استفاده شد. امروزه تراكتور جاي جانوران را گرفته است.


آب دادن:
به جهت وجود آب كم در ايران، كشاورزان براي صرفه جويي در مصرف آب، گياهاني را مي كارند كه با كمك آب باران و برف رشد كرده و محصول دهند و نياز به آبياري نداشته باشند. به اين گونه كشاورزي ديم كاري مي گويند؛ مانند كشت گندم.


از بين بردن علف هاي هرز:
علف هاي اضافي كه در لابه لاي گياهان كاشته شده مي رويد. علف هاي هرز گفته مي شود. از بين بردن اين علف ها كار زيادي مي طلبد.


مبارزه با آفت ها:
بعضي از حشرات كه گياه خوار هستند دسته جمعي به مزرعه ها حمله مي كنند و قسمتي از محصول را مي خورند. براي دفع حشرات مزاحم يا آفت ها، مواد حشره كش ساخته شده است. به دليل اينكه مواد سمي هستند. دانشمندان از جانوراني مانند عنكبوت يا سوسك بهره مي گيرند.

  محصولات گوناگون:

بعضي از محصولات مانند گندم در بيشتر استان ها به عمل مي آيد. اما بعضي محصولات ديگر مانند خرما، برنج و انگور در بعضي مناطق رشد مي كنند. مثلاً برنج در جايي به دست مي آيد كه آب فراوان داشته باشد و خرما در آب و هواي گرم به دست مي آيد.


نوشيدني ها:
بعضي از گياهان به صورت دم كرده و نوشيدني مصرف مي شوند مانند چاي، و قهوه؛ و بعضي از محصولات ديگر را براي خوش طعم كردن غذا استفاده مي كنيم مانند انواع ادويه ها كه بيشتر در كشورهاي گرم و مرطوب به دست مي آيد.


داروها:
مردم از زمان هاي دور، بعضي گياهان را به دليل اثرات داروئي آنها مصرف مي كردند. مانند خاكشير يا دانه به. امروزه هم از گياهان دارويي استفاده هاي بسياري مي شود.


رنگ ها:
گياهان در صنايع رنگرزي هم استفاده مي شوند. رنگرزي در استان هايي كه قاليبافي دارند رواج دارد كه براي رنگ كردن پارچه يا پشم به كار مي رود.
از چوب براي تهيه ميز، تخته، پنجره و ساير وسايل استفاده مي كنند. 

  پرسش هاي بخش 3
1- كار مبارزه با آفت ها، هميشه و در همه دوران زندگي آنها مؤثر است.

درست
نادرست 

  2- بيشتر كشاورزان براي شخم زدن زمين هاي پهناور از تراكتور استفاده مي كنند.

درست
نادرست 

  3- كار كشاورزي يعني پرورش دادن گياهان مفيد

درست
نادرست 

  4- پرندگان كوچك در خوردن حشرات مزاحم و آفت ها مؤثر هستند.

درست
نادرست 

  پررسش هاي تشريحي:
1-وقتي مي خواهيم زمين را براي كاشتن آماده كنيم ابتدا چه عملي را انجام مي دهيم؟

ابتدا زمين را شخم مي زنيم.  

  2- براي كاشت يك گياه بايد چه كاري انجام داد؟

ابتدا بايد زمين را براي كشت آماده كرد و شخم زد. بعد دانه ها را پاشيد و سپس زمين را آبياري كرد. مرحله بعدي در آوردن گياهان هرز از داخل زمين است تا زماني كه به رشد كامل خود برسد. 

  3- اصلي ترين غذاي انسان را چه گياهاني تشكيل مي دهند؟

گندم، برنج، سيب زميني 

  4- ياد گرفتن كشاورزي چه اثري در زندگي انسان داشت؟

توانست محصول بيشتري توليد كند و براي زمستان خود غذا ذخيره كند. ديگر مجبور نبود تمام قسمت هاي گياه را بخورد. بلكه از هر گياهي قسمت هاي مفيد را مي خورد. 

  5- آيا استفاده زياد از تراكتور براي زمين هاي كشاورزي پهناور مضر است؟

بله. چون تراكتور عميقاً جاي خاك را عوض مي كند و خاك هاي سطح رويي كه مواد غذايي بيشتري دارند به سطح زيرين انتقال پيدا مي كنند. استفاده زياد از تراكتور براي زمين مفيد نيست. 

  6- كدام محصول را حتماً بايد با كشت آبي زياد نمود؟

برنج 

  7- چه محصولاتي در ناحيه كوهستاني بيشتر رشد مي كنند؟

گردو، بادام، درختان ميوه 

  8- ادويه در چه نوع آب و هوايي به دست مي آيد؟

گرم و مرطوب 

  9- چه گياهاني را مي شناسيد كه مصرف دارويي و رنگرزي دارند؟

دارويي: اوكاليپتوس، گل ختمي، گل بنفشه، نعناع
رنگرزي: حنا، گردو، انار، پوست پياز، روناس

علوم تجربي چهارم ابتدايي

  بخش 4 - جانوران بي مهره

دانستيد كه جانوران را به دو دسته مهره داران و بي مهرگان تقسيم مي كنيم.


جانوران مهره دار:
مانند ماهي ها، دوزيستان، پرندگان و غيره كه بدنشان داراي اسكلت از جنس استخوان است.


جانوران بي مهره:
جانوراني هستند كه در بدنشان اسكلت استخواني وجود ندارد. بي مهرگان دسته بزرگي از جانوران را تشكيل مي دهند مانند مرجان ها، نرم تنان، خارتنان و حشرات و …


كرم ها و بند پايان:
گروه كرم ها و بندپايان گروه بسيار بزرگي از بي مهرگان هستند كه دانشمندان آنها را به طبقات كوچك تر تقسيم كرده اند. كرم ها از لحاظ شكل به سه گروه تقسيم مي شوند:
1- كرم هاي پهن
2- كرم هاي لوله اي
3- كرم هاي حلقوي

كرم هاي پهن :
مانند كرم كدو، بدنشان از قطعه هاي پهن تشكيل شده است. يك نوع از كرم كدو در روده انسان زندگي مي كند و به اين موجود كه غذاي مورد نياز خود را از بدن موجود زنده ديگر مي گيرد، انگل مي گوئيم.

كرم هاي لوله اي :
مانند آسكاريس بدن باريكي دارند. كرم آسكاريس در داخل روده انسان زندگي مي كند و در همانجا تخم ريزي مي كند. تخم ها همراه مدفوع از روده خارج شده و محيط را آلوده مي كنند. تخم آسكاريس از راه سبزيجات نشسته و آب آشاميدني آلوده به بدن منتقل مي شوند.

يكي ديگر از كرم هاي لوله اي انگل كرمك است. كرمك در انتهاي لوله گوارش كودكان رشد مي كند و باعث خارش شديد مي شود.

كرم هاي حلقوي :
بدن اين كرم ها از حلقه هاي زيادي درست شده است. مانند كرم خاكي. اين كرم براي يافتن غذا در خاك حركت مي كند و براي باغچه و زمين كشاورزي مفيد است زيرا خاك را جابه جا مي كند و هوا را به ذرات خاك مي رساند.


بندپايان:
بندپايان شامل حشرات، عنكبوت ها، خرچن گها و هزارپاها مي باشند. نمونه هايي از بندپايان در جنگل، دريا و حتي خانه ها يافت مي شود مانند مورچه، پروانه، خرچنگ، هزارپا و … بندپايان فراوان ترين گونه جانوران بي مهره هستند.

حشرات 6 پا دارند. عنكبوت ها 8 پا دارند. بعضي سمي و بعضي غير سمي اند. خرچنگ ها در آب زندگي مي كنند پوشش خارجي بدن آنها سفت است. بعضي خرچنگ ها خوراكي هستند. هزارپاها بعضي علف خوار و بعضي گوشتخوارند. هزارپاي گوشتخوار، سمي است.

 
پرسش هاي بخش 4

جالي خالي را با كلمات مناسب پر كنيد:
1- به جانوراني كه در بدن آنها اسكلت استخوان وجود نداشته باشد بي مهره مي گويند.
2- به موجود زنده اي كه غذاي خود را از بدن موجود زنده ديگر مي گيرد انگل مي گويند.
3- نرم تنان در گروه جانوران بي مهره قرار دارند.
4- هشت پا يك جانور بي مهره دريايي است كه به گروه بزرگ تر بي مهرگان تعلق دارد و به گروه كوچك تر نرم تنان.
5- عروس دريايي بي مهره اي از جنس مرجان ها است.
6- حشرات بدنشان از 3 قسمت سر و سينه و شكم تشكيل شده، 2 شاخك و 6 پا دارند.
7- كرم كدو از نوع كرم هاي پهن و كرم خاكي از نوع كرم هاي حلقوي است. 

  پرسش هاي تشريحي:
1- چه تفاوت مهمي در ميان جانواران مهره دار و بي مهره وجود دارد؟

جانوران مهره دار داراي اسكلتي از جنس استخوان هستند و جانوران بي مهره در بدن خود فاقد اين اسكلت استخواني مي باشند. 

  2- بدن بي مهرگان ساده تر است يا مهره داران؟

بي مهرگان 

  3- انواع گروه هاي بي مهرگان را نام ببريد؟

اسنفج ها، مرجان ها، نرم تنان، خارتنان، كرم ها، بندپايان 

  4- مرجان ها چه شباهت هايي با اسفنج ها دارند؟

هردو گروه در كف درياها زندگي مي كنند و بعضي از گونه هاي هر يك حركت دارند. 

  5- تخم كرم كدو چگونه از گاو به انسان منتقل مي شود؟

مدفوع آلوده انسان علف هايي را كه گاو مي خورد آلوده مي كند و تخم كرم در بدن حيوان به نوزاد تبديل مي شود و زنده مي ماند و با خوردن چنين گوشتي نوزاد كرم كدو به انسان و روده او منتقل شده تبديل به كردم كدو مي شود. 

  6- كرم آسكاريس چه مي خورد؟

غذاي گوارش يافته را مي خورد. 

  7- فرق پوشش بدن حلزون با بدن صدف چيست؟

پوشش بدن حلزون حفره اي است و پوشش بدن صدف دوكفه اي است. 

  8- حشرات چه خصوصيات مشتركي دارند؟

همگي 6 پا و 2 شاخك دارند و بدنشان از سه قسمت تشكيل شده است. 

  9- كدام گروه از بي مهرگان به هيچ گروه ديگري شبيه نيستند؟

خارتنان 

  10- چند نوع از خارتنان را نام ببريد؟

توتيا و ستاره دريايي 

  11- اگر قبل از مصرف سبزي آن را ضد عفوني نكنيم، كدام بيماري انگلي در انتظار ماست؟

به انگل آسكاريس مبتلا مي شويم. 

  12- يك نوع خرچنگ خوراكي را نام ببريد؟

ميگو

علوم تجربي چهارم ابتدايي

  بخش 5 - مخلوط ها

مخلوط چگونه تشكيل مي شود؟
وقتي دو يا چند ماده مختلف با يكديگر به ترتيبي بياميزند كه ما بتوانيم آنها را از هم جدا كنيم و هر ماده اي خاصيت خود را حفظ كند، مخلوط تشكيل شده است.

در مخلوط ممكن است مواد مخلوط شونده همگي جامد، مايع و يا گاز باشند، يا يكي از مواد جامد و ديگري مايع باشد مثل نمك و آب كه مخلوط آب نمك درست مي كنند.

هواي اطراف ما كه گازي شكل است مخلوطي از گازهاي مختلف است. بسياري از خوراكي ها نيز به صورت مخلوط مصرف مي شوند.
در يك مخلوط، هر ماده تمام خاصيت هاي خود را حفظ مي كند.


مخلوط هاي يكنواخت (محلول):
وقتي يك حبه قند را در آب مي اندازيد، ذره هاي قند از هم جدا مي شوند و در بين ذره هاي آب قرار مي گيرند و مخلوط يكنواخت درست مي كنند. در نتيجه قند در آب حل مي شود. به اين نوع مخلوط، محلول مي گوئيم.


ماده حل شونده و ماده حلال:
اگر يك قاشق شكر را در آب بريزيد و هم بزنيد، شكر در آب حل مي شود. در اين محلول به شكر ماده حل شونده و به آب ماده حل كننده يا حلال مي گويند. محلول شكر در آب يك محلول جامد در مايع و محلول الكل در آب محلول مايع در مايع است.
در محلول ها، ماده حل شده، خود به خود از حلال جدا نمي شود.

 
پرسش هاي بخش 5

1- كداميك از مخلوط هاي زير محلول است؟
روغن در آب
نفت و آب
نمك و آب
نشاسته و آب


2- كداميك از مخلوط هاي زير محلول مايع در مايع است؟
آب و روغن زيتون
آب و آبليمو
آب و نشاسته
آب و اكسيژن


3- آب داغ چه نوع محلولي است؟
جامد در مايع
مايع در مايع
جامد در جامد
گاز در مايع


4- بهترين راهي كه مي توانيم بفهميم يك مخلوط، محلول است يا نه چيست؟
جوشانيدن
از صافي رد كردن
بي حركت در جايي قرار دادن
باهم زدن


5- در ليوان شير يك حبه قند انداختيم و هم زديم در اين محلول به شير چه مي گويند؟
حلال
حل شونده
مخلوط
محلول 

  پرسش هاي تشريحي:
1- مخلوط چيست؟

وقتي دو يا چند ماده با هم بياميزند و ما بتوانيم به راحتي آنها را جدا كنيم آن مواد با هم مخلوط شده اند، در مخلوط، مواد خواص خود را از دست نمي دهند. 

  2- آيا مي توانيم روغن مايع و آبليمو را مايع در مايع بدانيم؟ چرا؟

خير، زيرا اين دو مايع در يكديگر حل نمي شوند و مايع در مايع يك نوع محلول است. 

  3- به ماده اي كه مواد ديگر را در خود حل مي كند چه مي گويند؟

حلال 

  4- چگونه مي فهميم دو ماده مايع كه با هم آميخته شده اند مخلوط هستند يا محلول؟

در صورتي كه دو مايع به طور يكنواخت ديده شوند و پس از مدتي كه ساكن مي مانند از هم جدا نشوند، محلول هستند و اگر يك مايع در مايع ديگر به صورت معلق ديده شود، مخلوط است كه پس از ساكن ماندن به تدريج از هم جدا مي شوند. 

  5- مخلوطي نام ببريد كه از دو ماده جامد تشكيل شده باشد؟

شكر و عدس، نخود و لوبيا 

  6- مخلوطي از يك ماده جامد و يك مايع نام ببريد كه محلول نباشد؟

شن و آب 

  7- هوا يك مخلوط است يا تركيب؟

مخلوط است. 

  8- در يك محلول آب شيرين آيا مزه سطح مايع با ته مايع با هم فرق دارد؟چرا؟

نه، زيرا ذره هاي قند به آرامي از هم جدا شده و در بين ذره هاي آب قرار گرفته و مخلوط يكنواختي به دست آمده يعني قند در آب حل شده. 

  9- در محلول مواد چگونه پراكنده مي شوند؟

به طور يكنواخت پراكنده مي شوند. 

  10- آيا در محلول همه موادي كه وجود دارند ديده مي شوند؟

خير، ماده حل شونده ديده نمي شود. 

  11- چرا در هوا هيچ يك از مواد تشكيل دهنده را نمي بينيم؟

زيرا همگي گاز هستند. علوم تجربي چهارم ابتدايي

  بخش 6 - نور و بازتابش

نور انرژي است كه به كمك آن مي توانيم اجسام را ببينيم. به موادي كه از خود نور توليد مي كنند چشمه نور مي گوئيم. نور از همه اجسام عبور نمي كند. اما اجسامي مانند شيشه، آب و هوا نور را از خود عبور مي دهند كه به آنها شفاف مي گوئيم.

اما اجسامي كه نور را از خود عبور نمي دهند، مانند چوب و سنگ اجسام كدر ناميده مي شوند. هرچه سطح يك جسم هم صاف تر باشد، باز تابش نور آن هم بيشتر است.

تصوير هر جسم در آينه تخت اندازه همان جسم است. اگر نور به آينه برخورد كند، باز مي گردد كه به اين پديده بازتابش نور مي گوئيم. هر چه زاويه بين دو آينه تخت كمتر شود، تعداد تصاوير بيشتر است. نور در هنگام برخورد به آينه صاف، بازتاب منظم دارد و در صورت برخورد به سطح ناصاف مثل مقوي، بازتابي نامنظم دارد. وقتي نور به جسمي بر مي خورد، قسمتي از آن باز مي گردد و به چشم ما بر مي گردد و همين نور بازتاب شده باعث ديدن آن جسم توسط ما مي شود.

جسمي كه به رنگ سياه باشد، نور را تقريباً بازتاب نمي دهد. با آينه مي توانيم تصوير چيزهايي را كه به طور مستقيم نمي توانيم ببينيم را مشاهده كنيم. مانند راننده اتومبيل كه به كمك آيند پشت خود را مي بيند.


آينه ها بر سه نوع هستند :
1- آينه تخت
2- آينه فرو رفته
3- آينه بر آمده

در آينه فرو رفته تصوير بزرگ تر از جسم و در آينه برآمده تصوير كوچك تر از جسم منعکس مي شود.
در زيردريائي ها براي ديدان اجسام در سطح آب از چشم زيردريايي استفاده مي كنند، كه پريسكوپ نام دارد.

كوره آفتابي هم وسيله اي است كه از يك آينه فرو رفته بسيار بزرگ تشكيل شده است و براي استفاده از انرژي گرمايي خورشيد به كار مي رود. تصوير ما در درون يك قاشق به صورت وارونه و كوچك تر از خودمان مي افتد و تصوير ما در پشت قاشق مستقيم و بزرگ تر به نظر مي رسد.

  پرسش هاي بخش 6
1- در كداميك از مكان هاي زير آينه بر آمده استفاده مي كنند؟

خياطي
آرايشگاه ها
سرپيچ هاي جاده ها
كوره آفتابي 

  2 - كداميك از موارد زير در بازتابش نور مؤثر نيست؟

صافي اجسام
زبري اجسام
كلفتي اجسام
رنگ اجسام 

  3 - در كداميك از مواد زير نور عبور نمي كند؟

هوا
آب
آينه
شيشه 

  4 - در پريسكوپ از چه آينه اي استفاده مي شود؟

تخت
فرورفته
برآمده
كروي 

  5- هر قدر زاويه بين دو آينه را بازتر كنيم تعداد تصويرها ….... مي شود.

بيشتر
كمتر
تفاوتي ندارد
بزرگ تر 

  6 - كوره آفتابي به چه منظور ساخته مي شود؟

براي گرم كردم محيط
براي تفريح و سرگرمي
براي بهتر ديدن خورشيد
براي استفاده از انرژي گرمايي خورشيد 

  پرسش هاي تشريحي:
1- نور چيست؟ و چه خواصي دارد؟

يك نوع انرژي است كه حركت مي كند و موجب ديدن اجسام مي شود. 

  2- بازتابش نور چيست؟

وقتي نور به جسمي برخورد مي كند و برگشت پيدا مي كند، به اين پديده بازتابش نور مي گوئيم. 

  3- چه اجسامي پس از بازتابش نور، تصوير توليد مي كنند؟

اجسامي كه سطح آنها صاف است مثل آينه و فلزات براق. در آب و شيشه هم تصوير ايجاد مي شود. 

  4- جسمي در فاصله 20 سانتي متري آينه قرار دارد. فاصله جسم تا تصوير چقدر است؟

فاصله جسم تا تصوير دو برابر فاصله جسم تا آينه است يعني 40 سانتي متر. 

  5- وقتي آينه به صورت فرو رفته باشد، چه تغييري مي كند؟ و براي چه كارهايي از آينه فرو رفته استفاده مي شود؟

تصوير بزرگ تر مي شود. وقتي بخواهند تصوير را بزرگ تر نشان دهند مثل عمل جراحي 

  7- براي افزايش نور و گرما از چه نوع آينه اي استفاده مي كنيم؟

آينه فرو رفته 

  8- براي آنكه جسمي ديده شود چه شرايطي لازم است؟

بايد نور به طور كامل بازتاب نمايد 

  9- در گذشته انسان ها چگونه تصوير خود را مي ديدند؟

در سنگ هاي صاف و صيقلي

آزمون علمی پایه ی پنجم فروردین 86

 

تعداد سؤال : 40 ،    مدت پاسخگویی : 45دقیقه ، آزمون نمره ی منفی ندارد ،

 فقط در پاسخ نامه علامت بزنید. اجرا: فروردین 86

   

1- در ادامه ی مراحل تقسیمات کشوری ، به جای نقطه چین کدام گزینه را باید نوشت؟       ...............? استان ? کشور

  الف : شهر              ب : مر کز استان      ج : ناحیه          د : شهرستان

2- تراکم جمعیت در کدام طرف ایران بیشتر است ؟

الف: شمال و شمال شرقی           ب:جنوب و جنوب شرقی              

 ج: شمال و شمال غربی               د: جنوب و جنوب غربی

3- کدام یک از محصولات زیر در بیش تر نواحی ایران کشت می شود؟

الف : برنج و پنبه          ب : گندم و جو         ج : مرکبات و پسته        د : گندم و خرما

4- استان مهم نفت خیز ایران کدام یک از گزینه های زیراست؟

الف : خوزستان         ب : هرمزگان             ج : خراسان رضوی           د: بوشهر

5- کدام جمله غلط است

الف: ییلاق یعنی رفتن به مناطق سردسیر                                   

  ب: دیگ بخار در کارخانه ی صنایع مادر تولید می شود

ج: رود های مهم ترکمنستان از کشورهای ایران و افغانستان سرچشمه می گیرند.                   د: هیچ کدام

6- همسایگان غربی ایران کدامند ؟

الف: ترکیه ، عراق          ب: افغانستان، پاکستان        

 ج: ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان      د: ارمنستان، نخجوان

7- کشور ترکمنستان از نظر تولید چه محصولی در جهان معروف است ؟

الف : قالی بافی        ب: پنبه            ج: صنایع دستی             د: اسب های ترکمنی

8- دو قسمت جمهوری آذربایجان به چه وسیله ای از هم جدا شده اند؟

الف: ارمنستان              ب: ترکمنستان            ج: نخجوان                 د: گرجستان

9- مرکز ترکیه و عراق به ترتیب کدام یک از شهرهای زیر است؟

الف: استانبول ،  بغداد              ب: استانبول ، بصره                    

ج: آنکارا ، بصره                        د : آنکارا ، بغداد

10- جلگه ی وسیع سند درکدام کشور قرار دارد؟

الف افغانستان         ب: ترکیه                 ج: پاکستان               د: عراق

 

11- کدام یک از افراد زیرقبل از بعثت پیامبر از دنیا رفت؟

الف: آمنه مادر پیامبر            ب: عبدالله پدر پیامبر                  

  ج: عبدالمطلب پدر بزرگ پیامبر          د: همه ی موارد

12- به جانشینی پیامبر چه می گویند؟

الف: بعثت           ب: بیعت                ج: خلافت                           د: نبوت

13- سلسله ی بنی امیه ( امویان) را چه کسی تأسیس کرد؟

الف: ابومسلم خراسانی        ب: معاویه             ج: ابوسفیان                  د: یزید

14- کدامیک جزء سلسله های ترک زبان که بر ایران حکومت کردند محسوب نمی شود؟

   الف : سامانیان       ب: غزنویان          ج: سلجوقیان                د: خوارزمشاهیان

15- کدام پادشاه خود را وکیل الرّعایا نامید؟

الف: آقامحمد خان                 ب: شاه اسماعیل                      

  ج: کریم خان زند                             د: ناصرالدین شاه

16- کدام عبارت صحیح است؟

الف: شاه عباس پایتخت صفویه را به اصفهان منتقل کرد.           

 ب: افغان ها هفت سال بر ایران حکومت کردند

ج: مدرسه ی دارالفنون در زمان ناصرالدین شاه و به دستور امیرکبیر تأسیس شد.   

 د: همه ی موارد صحیح است

 

17-در زمان ما وظیفه ی رهبری بر عهده ی کیست؟

الف: کسی که اسلام را به خوبی بشناسد.            ب: پیامبر                

 ج: امامان                       د: پیشوایان دینی

18- بر اساس قانون اساسی وظیفه ی دادگستری چیست؟

الف: نظارت بر اجرای درست قوانین        ب: رسیدگی به شکایات مردم       

 ج: نظارت بر مجلس و دولت           د: الف و ب

19- در جمهوری اسلامی مهمترین وظیفه ی حکومت چیست؟

ب : پاسداری از دین اسلام و اجرای قوانین اسلامی              الف : نگهبانی از استقلال کشور

  ج : گسترش آموزش و پرورش                                د : همه ی موارد

20- کدام عبارت غلط است؟

الف: درباره ی همه ی مسائل نمی توان از طریق شورا تصمیم گرفت.

ب: مهمترین قانون هر کشور قانون اسلام است.

ج:حکومت جامعه ی ما از نوع ولایت فقیه است.

د: در جامعه ی اسلامی هر کس در برابر رفتار دیگران نیز مسئول است.

 

21- احمد با خود اندیشید  « اگر به آب در حال جوشیدن نمک اضافه کنم ، آب از جوش خواهد افتاد » این جمله چیست؟

  الف: فرضیه            ب: نظریه            ج: آزمایش                 د: جمع آوری اطلاعات

22- کدام یک تغییر فیزیکی است؟

  ج   : کپک زدن نان         د :  ب و ج    الف: تشکیل ابر          ب: زرد شدن برگ درخت

23-  اتم های تشکیل دهنده ی کدام ماده مثل هم نمی باشد؟

    الف: آلومینیم                      ب: طلا                  ج: نمک                  د: آهن   

24- در کدام هوا امکان مشاهده ی رنگین کمان وجود دارد؟

   الف: هوای آفتابی و خشک                              ب: هوای ابری و مرطوب

   ج:  هوای مرطوب پس از باران                 د: هوای آفتابی پس از باران

25- چرا مواد خاصیت های متفاوتی دارند؟

الف : چون مولکول هر ماده با ماده ی دیگر متفاوت است .

 ب  : چون مواد از حالتی به حالتی دیگر تغییر می کنند.

د  : چون مولکول ها اتم دارند.           ج   : چون مواد از مولکول ساخته شده اند.  

26- عامل ایجاد کدام دسته از بیماری های زیر باکتری ها هستند؟

الف: حصبه ، وبا ، آبله                 ب:  کزاز ، سل ، وبا             

   ج: سل ، آبله ، سرخک               د: کزاز ، سرخک ، آبله

27- محمد هنگام بازی به زمین خورد و پایش زخم شد. اگر خون ریزی شدید نباشد، او قبل از هر کاری باید...

الف: محل زخم را با آب بشوید      ب: محل زخم را با دستمال ببندد   

  ج: محل زخم را ضد عفونی کند.   د: واکسن کزاز تزریق کند.

28- گیاخاک مانند کدام یک از موارد زیر در خاک عمل می کند؟

الف: باکتری ها               ب: قارچ ها                 ج: کود                     د: مواد معدنی

29- در یک اتاق تاریک ، هیچ چیز دیده نمی شود. کدام جمله درست تر است؟

الف: از چشم نوری به چیزهایی که در اتاق است نمی رسد.                 

  ب: نوری از چیزهای موجود در اتاق به چشم نمی رسد.

ج: چیزهایی که در اتاق هستند تمام نورها را جذب می کنند.       

 د: ممکن است نور به چشم ما می رسد ولی چشم ما سالم نیست.

30- داروی پنی سیلین از کدام یک از موجودات زیر به دست می آید؟

  الف : جلبک ها            ب: ویروس ها                ج:باکتری ها                  د: قارچ ها

 

31- کدام رقم از عدد روبرو را پاک کنیم تا « پنجاه میلیارد و بیست و سه میلیون و نه هزار خوانده شود؟     500230009000

الف: یکان             ب: دهگان هزار            ج:  صدگان میلیون             د: یکان میلیارد

32  حاصل عبارت روبرو کدام است؟   دو و شش هفتم به اضافه ی سه و چهار پنجم

الف: پنج و ده سی و پنجم             ب: شش و بیست و چهار سی و پنجم

ج: پنج و بیست و سه سی و پنجم     د: شش و بیست و سه سی و پنجم               

33-  ربع 60 تا برابر است با:             

 الف) 30 تا            ب) 20 تا                   ج)15 تا                 د) 12 تا

  34- در جای خالی چه عددی را قرار دهیم تا تساوی درست باشد؟     مخرج 20= شش هشتم          

الف : 18                          ب: 15                 ج: 12                        د: 9

35- مساحت زمینی به شکل لوزی به قطرهای 400 متر و 150 متر چند هکتار است؟

الف: 60000 هکتار      ب: 60 هکتار                  ج: 6هکتار            د: 3هکتار

36- کدام گزینه غلط است؟

الف: 3/20 متر = 2030 سانتیمتر                ب: 1/0 سانتیمتر = یک میلیمتر

ج: 07/4 کیلوگرم = 4007 گرم                     د: 009/1 متر =  1009میلیمتر

37-   %30 عدد 120 چند تا می شود؟

الف: 4 تا                           ب: 36تا                  ج: 90تا                 د: 360تا

38- حاصل تفریق دو عدد مرکب ?14    ?56      7  و ?27    ?53      4 کدام است؟

الف: 57    3     3                         ب: 47       2       3                           

   ج:  13      3     3                         د: 47    3     3

39- نسبت وزن یک مادر به فرزندش مثل 7 به2 است. اگر وزن مادر 63 کیلوگرم باشد وزن فرزند او چند کیلوگرم است.

الف: 9کیلوگرم             ب: 14 کیلو گرم         ج: 18 کیلوگرم      د: 45 کیلوگرم

40 – دو جعبه ی مکعبی شکل داریم یکی به ابعاد 2سانتیمتر و دیگری به ابعاد 6سانتیمتر. در داخل جعبه ی بزرگ چند جعبه از نوع کوچک جا می گیرد؟ 

الف؟ 27تا                      ب: 8تا                    ج: 9تا                       د: 3 تا

نمونه سوال درس علوم پایه ی پنجم

پاسخ صحیح را با علامت ×مشخص کنید .

1-مولکول های کدام ماده مانند دانه های زنجیر به هم متصل هستند؟

نمک         سرکه         شکر          اکسیژن

2-کدامیک ازمواد زیر عنصر است ؟

طلا      نمک     هوا     آب

3-کدام یک از مواد زیر یک تغییر شیمیایی است ؟

ذوب    انجماد     سوختن     تبخیر

4- هنگام بریدن نان کدام خاصیت آن تغییر می کند؟

<**ادامه مطلب...**>

مزه      رنگ         اندازه      جنس

5-کدام چشمه ی نور با بقیه فرق دارد ؟

چراغ قوه        چراغ روغنی          لامپ          ستاره

6-کدام وسیله انرژی الکتریکی را به انرژی حرکتی تبدیل می کند ؟

رادیو       بخاری برقی               پنکه         تلویزیون

7-در کجا سنگواره ی بهتری تشکیل می شود؟

بیابان       جنگل        دریا         کوهستان

8-مهمترین   عامل خرد شدن سنگ ها چیست ؟

ترکیبات اکسیژن            گازهای سمی             آهک           سرما وگرما

......................................

9-جاهای خالی را با کلمات مناسب کامل کنید .

1-     بارش باران یک تغییر .........................است .

2-     هرچه جسم به تکیه گاه نزدیکتر باشد به نیروی .......................احتیاج داریم .

3-     جدا کردن رنگ های مختلف نور از همدیگر را ........................می گویند .

4-     زمین شناسان با مطاله ی ..........اطلاعاتی درباره ی آب و هوا ی گذشته ی زمین به دست می آورند.

5-     زندگی بر روی خشکی ها با پیدا شدن ..................آغاز شد .

6-     اهمیت خاک رو در کشاورزی به علت داشتن ...................است .

..............................................

به سوالات زیر با دقت پاسخ دهید .

1-یک مولکول آب از چه اتم هایی درست شده است .مدل مولکولی آب را رسم کنید .

2-چرا دو چرخه یک ماشین پیچیده است .

3-سه قسمت اصلی اهرم را رو شکل نشان دهید .(معلم باید شکل قیچی رسم کند )

 4-کانون عدسی را تعریف کنید .

5-طرز تشکیل خاک را بنویسید .

6-رنگین کمان چگونه بوجود می آید .

7-چرا خاک مزرعه از خاک کناره ی جاده وبیابان بهتر است ؟

8-علی در یک گردش علمی یک فسیل صدفی پیدا کرده است او چه اطلاعاتی درباره ی گذشته ی آن محل می تواند به دوستان بدهد .

9-یک آزمایش بنویسید که نشان دهد مولکول ها پیوسته در حال حرکت هستند .

 

 

هوش و انواع آن

انواع هوش چندگانه

انواع هوش چندگانه

انواع هوش چندگانه کدامند؟
 

هوش دیداری / فضایی
این نوع هوش توانایی درک پدیده های بصری است. یادگیرنده های دارای این نوع هوش ، گرایش دارند که با تصاویر فکر کنند و برای به دست آوردن اطلاعات نیاز دارند یک تصویر ذهنی واضح ایجاد کنند. آنها از نگاه کردن به نقشه ها، نمودارها، تصاویر، ویدیو و فیلم خوششان می آید.مهارت های آنها شامل موارد زیر است:ساختن پازل، خواندن، نوشتن، درک نمودارها و شکل ها، حس جهت شناسی خوب، طراحی، نقاشی، ساختن استعاره ها و تمثیل های تصویری (احتمالا از طریق هنرهای تجسمی)،دستکاری کردن تصاویر، ساختن، تعمیر کردن و طراحی وسایل عملی، تفسیر تصاویر دیداری.شغل های مناسب برای آنها عبارتند از:دریانورد،مجسمه ساز، هنرمند تجسمی، مخترع، کاشف، معمار، طراح داخلی، مکانیک، مهندس هوش کلامی/ زبانی
این نوع هوش یعنی توانایی استفاده از کلمات و زبان. این یادگیرنده ها مهارت های شنیداری تکامل یافته ای دارند و معمولا سخنوران برجسته ای هستند. آنها به جای تصاویر، با کلمات فکر می کنند. مهارت های آنها شامل موارد زیر می شود:گوش دادن، حرف زدن، قصه گویی، توضیح دادن، تدریس، استفاده از طنز، درک قالب و معنی کلمه ها، یادآوری اطلاعات، قانع کردن دیگران به پذیرفتن نقطه نظر آنها، تحلیل کاربرد زبان
شغل های مناسب برای آنها عبارتند از:شاعر، روزنامه نگار، نویسنده، معلم، وکیل، سیاستمدار، مترجم
هوش منطقی / ریاضی
هوش منطقی / ریاضی یعنی توانایی استفاده از استدلال، منطق و اعداد. این یادگیرنده ها به صورت مفهومی با استفاده از الگوهای عددی و منطقی فکر می کنند و از این طریق بین اطلاعات مختلف رابطه برقرار می کنند. آنهاا همواره در مورد دنیای اطرافشان کنجکاوند، سوال های زیادی می پرسند و دوست دارند آزمایش کنند.مهارت های آنها شامل این موارد می شود:مسئله حل کردن، تقسیم بندی و طبقه بندی اطلاعات، کار کردن با مفاهیم انتزاعی برای درک رابطه شان با یکدیگر، به کاربرددن زنجیره طولانی از استدلالها برای پیشرفت، انجام آزمایش های کنترل شده، سوال وکنجکاوی در پدیده های طبیعی، انجام محاسبات پیچیده ریاضی، کار کردن با شکل های هندسی
رشته های شغلی مورد علاقه آنها عبارتند از :دانشمند، مهندس، برنامه نویس کامپیوتر، پژوهشگر، حسابدار، ریاضی دان
هوش بدنی/جنبشی
این هوش یعنی توانایی کنترل ماهرانه حرکات بدن و استفاده از اشیا. این یادگیرنده ها خودشان را از طریق حرکت بیان می کنند. آنها درک خوبی از حس تعادل و هماهنگی دست و چشم دارند (به عنوان مثال در بازی با توپ، یا استفاده از تیرهای تعادل مهارت دارند)انها از طریق تعامل با فضای اطرافشان قادر به یادآوری و فرآوری اطلاعات هستند.مهارت های آنها شامل این موارد می شود:رقص، هماهنگی بدنی، ورزش، استفاده از زبان بدن، صنایع دستی، هنرپیشگی، تقلید حرکات، استفاده از دست هایشان برای ساختن یا خلق کردن، ابراز احساسات از طریق بدن
شغل های مورد علاقه آنها عبارتند از :ورزشکار، معلم تربیت بدنی، رقصنده، هنرپیشه، آتش نشان، صنعتگر
هوش موسیقی / ریتمیک
این نوع هوش یعنی توانایی تولید و درک موسیقی. این یادگیرنده های متمایل به موسیقی با استفاده از صداها، ریتم ها و الگوهای موسیقی فکر می کنند. آنها بلافاصله چه با تعریف و چه با انتقاد، به موسیقی عکس العمل نشان می دهند. خیلی از این یادگیرنده ها بسیار به صداهای محیطی (مانند صدای زنگ، صدای جیرجیرک و چکه کردن شیرهای آب) حساس هستند.مهارت های آنها شامل موارد زیر می شود:آواز خواندن ، سوت زدن، نواختن آلات موسیقی، تشخیص الگوهای آهنگین، آهنگ سازی، به یاد آوردن ملودی ها، درک ساختار و ریتم موسیقی
شغل های مناسب برای آنها عبارتند از :موسیقی دان، خواننده، آهنگساز
هوش درون فردی
یعنی توانایی ارتباط برقرار کردن و فهم دیگران. این یادگیرنده ها سعی می کنند چیزها را از نقطه نظر آدم های دیگر ببینند تا بفهمند آنها چگونه می اندیشند و احساس می کنند. آنها معمولا توانایی خارق العا د ه ای در درک احساسات، مقاصد و انگیزه ها دارند. آنها سازمان دهند ه هاس خیلی خوبی هستند، هرچند بعضی وقت ها به دخالت متوسل می شوند. آنها معمولا سعی می کنند که در گروه آرامش را برقرار کنند و همکاری را تشویق کنند. آنها هم از مهارت های کلامی (مانند حرف زدن) و هم مهارت های غیرکلامی (مانند تماس چشمی، زبان بدن) استفاده می کنند تا کانال های ارتباطی با دیگران برقرار کنند.مهارت های آنها شامل موارد زیر می شود:دیدن مسائل از نقطه نظر دیگران (نقطه نظر دوگانه)، گوش کردن، همدلی، درک خلق و احساسات دیگران، مشورت، همکاری با گروه، توجه به خلق و خو ، انگیزه ها و نیت های مردم، رابطه برقرار کردن چه از طریق کلامی چه غیر کلامی، اعتماد سازی، حل و فصل آرام درگیری ها، برقراری روابط مثبت با دیگر مردم
شغل های مناسب برای آنها عبارتند از :مشاور، فروشنده، سیاست مدار، تاجر
هوش برون فردی (فرا فردی(
این هوش یعنی توانایی درک خود و آگاه بودن از حالت درونی خود. این یادگیرنده ها سعی می کنند احساسات درونی، رویاها، روابط با دیگران و نقاط ضعف و قوت خود را درک کنند.مهارت های آنها شامل موارد زیر می شود:تشخیص نقاط ضعف و قوت خود، درک و بررسی خود، آگاهی از احساسات درونی، تمایلات و رویاها،ارزیابی الگوهای فکری خود، باخود استدلال و فکر کردن ، درک نقش خود در روابط با دیگران
مسیرهای شغلی ممکن برای آنها عبارتند از:پژوهشگر، نظریه پرداز، فیلسوف

  

آزمون تاریخ ومدنی وجغرافیا پایه پنجم

ادامه نوشته

آزمون بنویسیم پایه سوم

به نام خدا              امتحان :جمله بندي( بنويسيم)       پايه ي: سوم   دبستان :    نام :    نام خانوادگي :         شعبه :    تاريخ :     /     /    8     زمان : 60دقيقه
رديف	سوال	بارم
1	مخالف هر كلمه را بنويس .               تنبل : ...............................           سياه: ................................	1
2	با هر كلمه يك كلمه ي جديد بسازيد و بنويسيد. آب: (                        )     درس:(                   )           كار: (                          )	75/0
3	به هر كلمه ((‌ها )) اضافه كن .               آدم : ................................                 راننده : ...........................	1
4	كلمه هاي زير را معنا كن . مدرسه : ..........................           تازه : ..........................                           قصه : ..........................	75/0
5	در جاهاي خالي يك كلمه مناسب بگذار . ما بايد از ....................................... خود چيزهاي بيشتري ياد بگيريم.      آنها به كلاس ............... به كسي كه شعر مي گويد ............................. مي گوييم. كسي كه هنر ندارد ............................. است .	2
6	مرتب كن . الف ـ به  - گل -  سارا -  نمي زند -  است. ................................................................................. ب ـ روز -  رضا -  براي -  آن -  خوبي -  بود -  روز   ..........................................................................	5/1
7	با افزودن نقطه كلمه هاي با معني بساز  كبك                                كبك	1
8	بنويس يك پروانه چگونه متولد مي شود.	1
9	هر كلمه شما را به ياد چه چيزي مي اندازد . شاهنامه :                                هنر:	1
10	با كلمات داده شده جمله بساز . با ادب:  .......................................................................            بي حوصله : ................................................................... پزشك : ......................................................................        آسمان آبي‌: ....................................................................  كوزه گر: ...................................................................           مخصوص : .................................................................... آرام : ............................................................................           خدا : ............................................................................... او : .................................................................................           نمكدان : ........................................................................	10

 

به نام خدا      امتحان :انشاء       پايه ي:  سوم  دبستان :    نام :     نام خانوادگي :     تاريخ :      /      /      8      زمان :  60 دقيقه
رديف	سوال	بارم
1	هر دو كلمه را در يك جمله بكار ببريد. آسمان ـ ستارگان ـ آبي ـ روشن ........................................................................................................................................   ........................................................................................................................................	1
2	جاهاي خالي را كامل كند. خدايا ما را ياري كن تا با دوستانمان خوب و ............................... باشيم . براي گردش ............................ به دامنه ي كوه مي رويم . اگر جنگل ................................................................ شاعر بزرگ ايران ................................ داستان رستم و افراسياب را به شعر در آورده است.	2
3	هر يك از كلمه ها را به جمله اي وصل كن كه با آن ارتباط دارد؟  لبخند                          يك ثروت ملي است نفت                            هر سال شكوفه مي دهند درختان                         با آن ، دنيا گلستان مي شود	5/1
4	كلمه هاي زير را با (( ان )) يا ((ها)) جمع ببند. نقاشي : ..........................                   درخت : ................................	1
5	مخالف كلمه ها را بنويس . گرسنه: .............................              آغاز: .............................	1
6	هم معني كلمه های زیر را بنویسید  . نماينده  : .............................               سرانجام: .............................                     مريض : .............................	5/1
7	مرتب كن :                                           نوشت ـ در ـ مشخصات ـ دفتر ـ مرا ـ او                   ...............................................................................................................................	1
8	دو كلمه بگوييد كه يكي ((گاه)) و ديگري (( ستان)) داشته باشد.         ...........................................                        ...................................	1
9	به كدام شهر يا روستاي ايران سفر كرده اي ، گزارش كوتاهي درباره ي سفرت بنويس.	10

 

 

آزمون تاریخ ومدني پايه ي چهارم `

نام و نام خانوادگي:    پايه تحصيلي : چهارم دبستان     امتحان: تاريخ و مدني    نوبت : اول    دبستان :     تاريخ امتحان :    /    /    8      مدت پاسخگويي : 60 دقيقه
رديف	سوالات درس تاريخ	بارم
1	مهمترين مشكل انسان نخستين ................................. بود.	5/0
2	انسان اشرف مخلوقات است چون انسان ................... و ................ دارد.	1
3	رسيدگي به كار ............................ وحساب كردن آن ها باعث اختراع خط شد.	5/0
4	در آن زمان انسان ها نيازهاي خود را از راه ............................. بر طرف مي كردند.	5/0
5	حضرت ابراهيم (ع) در شهر ....................... به دنيا آمد.	5/0
6	به پادشاهان زمان حضرت موسي (ع) ......................... مي گفتند.	5/0
7	مادها در ....................... ايران و پارس ها در ................................. ايران ساكن شدند.	1
8	چرا انسان هاي نخستين در غارها زندگي مي كردند؟	1
9	به نظر شما اهلي كردن حيوانات چه كمك هايي به انسان كرد؟	1
10	اولين شهر در كنار كدام رودها خانه ها پديد آمدند؟	1
11	چرا مادها از آشوري ها شكست مي خوردند؟	1
12	آريايي ها چه كساني بودند؟	1
13	فرمانروايان چرا قانون را بوجود آوردند؟	1
14	كشف آتش در زندگي انسان نخستين چه اهميتي داشت؟	5/1

 

تاريخ و مدني کلاس چهارم دبستان

به نام خدا      امتحان :تاريخ و مدني       پايه ي: چهارم          دبستان :    نام :         نام خانوادگي :      تاريخ :      /      /       8      زمان : 60  دقيقه
رديف	سوال	بارم
1	اولين ابزارهاي انسانهاي نخست بيشتر از آهن بود .                   درستr              نادرستr با رواج كشاورزي مردم در شهرها خانه هاي دائمي ساختند.         درست r        نادرستr	1
2	مادها در دامنه ي كوه ................................... شهري ساختند و نام آن شهر را ......................... گذاشتند. سه پايه ي اصلي دين زردشتي پندار نيك ، گفتار نيك ، .................................... است .	5/1
3	اولين حيواني كه اهلي شد. گربهr            گاوr         سگr            اسبr	5/0
4	كدام شاه ايران در جنگ رومي ها شكست خورد؟ خسرو پرويز r      انوشيروانr     اردشير r     سورناr	5/0
5	حضرت ابراهيم (ع) در كجا به دنيا آمد؟	1
6	سه گروه آريايي ها را كه به ايران آمدند نام ببريد؟	5/1
7	كشف آتش در زندگي نخستين چه اهميتي داشت؟	1
8	اولين شهرها در كنار كدام رودها پديد آمدند؟	5/1
9	سه مورد از كارهاي مهمي را كه در زمان داريوش انجام شد توضيح دهيد؟	5/1
1	دومين جامعه اي كه در آن زندگي مي كنيم خانواده است .         درستr           نادرستr زبان و خط رسمي ملت ايران فارسي است  .                               درستr            نادرستr	5/0
2	جمعه روز شركت در ............................ جمعه ، ديدن اقوام و آشنايان ............................. است. مدرسه محل تعليم و ...................................... است.	75/0
3	وظيفه ي زيبا نگه داشتن محيط و حفظ پاكيزگي شهر را بر عهده دارد . فرمانداري r        بانك r       مدرسهr       شهرداريr	5/0
4	مردم در مسجد براي حل مشكلات خود چه مي كند ؟	1
5	مسلمانان جهان در چه چيزهايي با هم مشتركند ؟	2
6	چرا دين اسلام به خانواده اهميت زيادي داده است؟	2
7	با تلاش جهاد سازندگي در بيشتر روستاها چه امكاناتي فراهم شده است؟	25/1

 

آزمون بنویسیم پایه دوم صفحه 2

ديف	سوال                                                                               صفحه ی  2	بارم
8	تركيب كن و كلمه بساز . بان ـ گر ـ مهر ـ رفت ـ لب ـ فروش ـ خند ـ حال ـ گل ـ خوش ......................................................................................................
9	با هر يك از كلمه هاي داده شده جمله بسازيد .   دريا .................................................................................................   شيرين ..............................................................................................   رنگين................................................................................................   بي دقّت ...........................................................................................   مسواك............................................................................................   آموزگار...........................................................................................   باغبان...............................................................................................

 

 

آزمون بنویسیم پایه دوم

 نام :               پايه تحصيلي : دوم دبستان               نام درس: بنويسيم

نام خانوادگي:       مدت پاسخگويي : 60   دقيقه        نام معلم : 

نوبت : اول               دبستان :                       تاريخ امتحان :       /       /     8

رديف

سوال                                                                   صفحه ی  1

بارم

1

كامل كن .   

  به كسي كه غذا مي پزد ................ مي گويند.     

   به كسي كه ادب ندارد .................. مي گويند.

      معلم با ................. وارد كلاس شد .      

        ماهي در آب و خرس در ................... زندگي مي كند.

 

2

جمله ها را مرتب كن.

هستند ـ خطرناك ـ خرس ـ ميكروب ها ـ شنيده ـ بود ـ كوچولو ـ كه .

................................................................................................. شاداب ـ كسي ـ اين ـ را ـ پرورش ـ گل هاي ـ چه ـ مي دهد؟ 

................................................................................................

 

 

3

هم معني کلمات زیر را بنويس.

مدرسه(                )             قشنگ(                 )          

                    مريض(                  )

 

4

مخالف اين كلمات را بنويس .

 

كلمه	شب	كوچك	خنده	تاريك	بالا	خوب
مخالف

 

 

 

5

جمله را پرسشي كن.

پدر بزرگ به همه محبت مي كند. (                                                                       ؟)

 

6

دسته بندي كن .

گوشت ـ بوق ـ آبي ـ خيار ـ تخم مرغ ـ زنگ ـ زرد ـ سيب

 

شنيدني ها	پُختني ها	ميوه ها	رنگ ها

 

 

 

 

7

جاي خالي را پر كن .

........................ به كلاس رفتم                 

 ما به كلاس ..........................

     تو به كلاس ............................                 

            ........................ به كلاس رفتيد .

                ........................ به كلاس رفت                        

                           آن ها به كلاس ....................

 

 

نمونه سوالات علوم کلاس چهارم

نمونه سوالات چهارم ابتدايي

 

  1 . کوچکترين واحد ساختماني بدن موجودات زنده چه نام دارد ؟

الف) استخوان
ب) سلول
ج) رگ
د ) پوست
 

  2 . ميکروسکوپ چيز ها را تا چند برابر بزرگ تر نشان مي دهد.؟

الف) 10برابر
ب) 100برابر
ج) هزار برابر
د) 20برابر
 

  3. خاکي در آن گياه کاشته مي شود بايد چگونه باشد؟

الف) خشک باشد
ب)سفت باشد
ج) مرطوب ونمناک باشد
د)موارد الف وب صحيح است
 

  4. بهترين موقع براي سم پاشي آفت ها چه موقع مي باشد؟

الف ) حشره ي بالغ
ب) حشره در تخم
ج) حشره در پيله
د) نوزاد حشره
 

  5 . کدام جانور انگل است؟

الف)کرم خاکي
ب) ملخ
ج) کرم آسکاريس
د) هيچ کدام
 

  6 . هواي اطراف ما کدام حالت را دارد؟

الف) جامد
ب) مايع
ج) گاز
د)محلول
 

  7 . در کدام يک از مکان هاي زير از آيينه ي بر آمده استفاده مي کنند؟

الف) خياطي
ب) سرپيچ جاده ها
ج) آزمايشگاه
د)در ساختن کوره ي آفتابي
 

  8 . رشد وتقسيم سلول تا پايان عمر ادامه دارد

صحيح
غلط  

  9 . گردو خرما وزعفران جزء ادويه ها هستند.

صحيح
غلط  

  10 . در محلول ها ماده ي حل شونده خود به خود از حلال جدا مي شود.

صحيح
غلط  

  11 . اگر آب دريا را از صافي رد کنيم آب آشاميدني به دست نمي آيد.

صحيح
غلط  

  12 . جا هاي خالي را با کلمات مناسب پر کنيد.

*سبزي رنگ برگ ها به سبب وجود ماده اي به نام ................................. است.
*براي جدا کردن مخلوط آب و شن از ......................................استفاده مي کنيم.
*هر قدر زاويه ي بين دو آيينه راکوچک تر کنيم تعداد تصويرها ................. مي شوند.  

  13 . اصلاحات زير را تعريف کنيد.

الف )آوند:......
ب) انگل:..............
ج) باز تابش نور:.....  

  14 . وظيفه ي سلول روده وسلول استخوان را بنويسيد.

15 . دو تفاوت موجود زنده وموجود غير زنده را بنويسيد.

16 . در پاييز برگ درختان زرد مي شود چه ماده اي در برگ آسيب ديده است؟

17 . دو فايده ي شخم زدن را بنويسيد.

18 . کدام يک از کرم ها براي کشاورزي مفيداست؟ چرا؟

19 . کار کشاورزي يعني....

20 . دو راه مبارزه با آفت را بنويسيد

21 . براي جلوگيري از انتشار کرم کدو چه بايد کرد؟(دو مورد)

22 . دور جانوراني که مهره دار است خط بکشيد .
گنجشک-مرغ- کرمک- گاو- مار- حلزون- پروانه

23 . چه چيز هاي در بازتابش نور موثر هستند؟

24 . دو فايده ي کوره ي آفتابي را بنويسيد.

    

نمونه سوالات جغرافیا کلاس چهارم

نمونه سوالات چهارم ابتدايي

  جغرافيا چهارم دبستان

  الف: پاسخ درست را با علامت × مشخص كنيد.3نمره
1ـ خورشيد از كدام طرف غروب مي كند ؟

شمال
مغرب
مشرق
جنوب  

  2ـ به كمك چه دانشي مي توانيم محيط زندگي خود و ديگران را بشناسيم؟

جغرافيا
تاريخ
ديني
مدني  

  3ـ در گوشه اي از نقشه معني رنگ ها و علامت هاي نقشه را مي نويسند ، به آن چه مي گويند؟

جهت هاي نقشه
ناهمواري هاي نقشه
راهنماي نقشه
حاشيه ي نقشه  

  4ـ رنگ آبي در نقشه نشانه ي چيست؟

كوه
آب ها
جنگل
صحرا  

  5ـ به كوه هايي مانند زنجير به هم متصل شده اند. چه مي گويند ؟

ناهمواري
كوهپايه
رشته كوه
قله  

  6ـ رشته كوه شمال ايران كدام است ؟

زاگرس
الـــبرز
دماوند
تفتان  

  ب: جاهاي خالي را با كلمات مناسب كامل كنيد. ۴نمره

1ـ شكلي كه زمين يا قسمتي از آن را نشان مي دهد ............است.
2ـ به پستي و بلندي هاي زمين ......................................... مي گويند.
3ـ به زمين هاي صاف و هموار..............................................مي گويند.
4ـ  از به هم پيوستن جويبار ها ................................ تشكيل مي شود.  

  د: صحيح يا غلط بودن عبارات زيررا باعلامت × مشخص كنيد. 2نمره
1ـ وقتي از آسمان به زمين نگاه مي كنيم ، خانه ها كوچك ديده مي شوند .

صحيح
غلط  

  2ـ خاك دشت كوير براي كشاورزي مناسب است.

صحيح
غلط  

  3ـ كوهپايه ،بالاترين نقطه ي كوه است.

صحيح
غلط  

  4ـ « دماوند » بلندترين قله ي ،رشته كوه زاگرس است .

صحيح
غلط  

  ه: به سؤالات زير پاسخ دهيد.
1ـ چهار مورد از وسايل آموزش و يادگيري جغرافيا را نام ببريد ؟۲نمره

  2ـ مركز استان هاي داده شده را بنويسيد؟2 نمره

• سنندج ( ................................... )
• گلستان ( ................................... )
• كرمان ( ................................... )
• خوزستان ( ................................... )  

  3ـ ازقطب نما چه استفاده اي مي كنيم؟1نمره
4ـ دو كوه داخلي ايران را نام ببريد؟۲نمره
5 ـ رنگ « قهوه اي پررنگ » در نقشه نشانه ي چيست؟1 نمره
6 ـ از جلگه هاي شمال ايران فقط دو جلگه را نام ببريد ؟ 1نمره

ي: مفاهيم زير راتعريف كنيد.2نمره
آبرفت


كوهپايه
 

    

ارزشیابی توصیفی از نگاه بزرگان

مقدمه

طرح ارزشیابی توصیفی مشهور به ارزشیابی کیفی یا طرح حذف نمره ،تجربه نو آورانه ی برخاسته از عمل در مقطع ابتدایی آموزش و پرورش ایران است.این طرح به صورت پیش آزمایشی در سال تحصیلی 82-81 اجرا و ارزشیابی شد. گزارش ارزشیابی طرح توسط نویسنده این مقاله که مجری این ارزشیابی بوده بلافاصله منتشر گردید(محمد حسن مقنی زاده،1381). اجرای آزمایشی این طرح درچهار سال تحصیلی بعد ادامه داشته است.

در قسمتی از یادداشت سردبیر ویژه نامه ارزشیابی تحصیلی فصلنامه تعلیم و تربیت شماره مسلسل 70-69 بهار و تابستان 1381 آمده است: "... هدف اساسی سنجش و ارزش یابی، ارتقای یادگیری دانش آموزان است.محتوا وچگونگی ارزش یابی درفرایند تدریس، نحوه مطالعه و کیفیت یادگیری دانش آموزان را رقم می زند.اگر معلم بر حفظ کردن مطالب بی ارتباط تاکید کند،دانش آموزان به یادگیری سطحی و طوطی وار روی می آورند...به همین دلیل است که گفته اند:" اگر می خواهید نظام آموزشی را بهبود بخشید،شیوه های سنجش وارزشیابی را اصلاح کنید"..." (حسن پاشا شریفی،1381)

سوءِ برداشت از این نقل قولِ با منشاء نامعلوم!! می تواند نقطه آغازی بر ایده " بهبود دوره آموزش و پرورش عمومی صرفا از طریق اصلاحِ شیوه های ارزشیابی تحصیلی" در سال های اخیر تلقی گردد.این سوءِ برداشت ربطی به نویسنده مطلب نداشته و در چهارچوب نظرية سازنده گرا ی شناخت گرایان قابل درک است. انتقاد از اعتقاد به چنین اثری برای ارزشیابی بر نظام آموزشی، به معنی نفی اهمیتِ ارزشیابی نیست. اما نویسنده این مقاله همچون نویسنده مقاله" نظام ارزش يابي از آموخته هاي دانش آموزان يا ايدئولوژي عملياتي شده نظام آموزشي"، معتقد است: يكي از موثرترين وكارسازترين مجاري اصلاح نظام آموزش وپرورش تحليل ونقد نظام ارزش يابي از آموخته هاي دانش آموزان درسايه اهداف وآرمان هاي تصريح شده نظام آموزشي(برنامه درسي) است( محمود مهر محمدی،1382).

متاسفانه چنین ایده ای در سطح برخی از نخبگانِ تاثیر گزار بر آموزش وپرورش ایران پذیرفته شده است.دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش در اواخر آبان1385 گفته اند :" تغییر شیوه های ارزشیابی از شرایط فعلی به شیوه نظام تکمیلی و توصیفی پس از انجام مطالعات گوناگون و در صورت به نتیجه رسیدن در سیستم آموزشی کشور نهادینه خواهد شد. کاهش اضطراب و تنش های روحی در یادگیری دانش آموزان از جمله مزایای ارزشیابی توصیفی است. برای دوری دانش آموزان از تکیه مطلق بر محفوظات باید با روش های علمی موضوع ارزشیابی توصیفی در پایه های راهنمایی و متوسطه را دنبال کرده و به نتیجه برسانیم."(بهرام محمدیان،1385)

معاون آموزش و پرورش عمومی وزارت آموزش وپرورش در اواخر دی ماه 1385 گفته اند:" درسال تحصيلي جاري نزديک به 1300 کلاس درس در سراسر کشور تحت پوشش طرح ارزشيابي تحصيلي يا حذف نمره از کارنامه تحصيلي دانش آموزان قرار گرفته است براساس این طرح در طول سال تحصيلي از طريق ارزيابي مستمر و بدون نمره 20 به عنوان ملاک ارزيابي ، سنجش تحصیلی دانش آموزان صورت می گیرد. حذف نمره از آرزوهاي نظام آموزش و پرورش است و بر اين اساس ، اين طرح به عنوان گام اول براي رسيدن به آن مطرح شده است تا مطابق آن بتدريج دانش آموزان ، معلمان و والدين به جاي گرايش به سمت نمره ، به آموزش و پرورش کيفي بر پايه مهارت هاي زندگي روي آورند. این طرح ضروري و مورد نياز نظام آموزشي ايران است. براساس آنچه از اجراي 3 ساله طرح ارزشيابي توصيفي به دست آمده است ، اضطراب و نگراني دانش آموزان از امتحان و کسب نمره 20 کاهش يافته است و معلمان و والديني که اين طرح را اجرا کرده و در جريان اجراي آن بوده اند نيز به توسعه آموزش هاي توصيفي و يادگيري مهارت هاي زندگي گرايش پيدا کرده اند."(حسین احمدی،1385)

علیرغم اظهارات سه تن از نخبگان و به عبارتی معماران نظام فعلی آموزش وپرورش کشور،نویسنده معتقد است: اصلاح آموزش و پرورش صرفا از طریق اصلاح ا رزشیابی تحصیلی امکان پذیر نیست.البته خرابتر کردن آموزش و پرورش از طریق اعمال رویه های ناصواب در برخی از عناصر نظام آموزش و پرورش امکان پذیر است.کما اینکه بیشتر ایرادات وارده توسط طراحان ومجریان طرح ارزشیابی توصیفی به تاثیر سوءِ نحوه امتحان و ارزشیابی در آموزش و پرورش ایران کاملا وارد است.اما پاشنه آشیل طرح ارزشیابی توصیفی یا حذف نمره از مقطع ابتدایی فقدان نگاه نظامند به آموزش و پرورش و برنامه درسی است.ارزشیابی یک عنصر از عناصر برنامه درسی است؛ اعمال رویه های کیفی درارزشیابی تحصیلی حتی اگر به نحوی کامل صورت گیرد ؛بدون اعمال تغییر در سایر عناصر برنامه درسی ره به جایی نخواهد برد جز ترکستان!! گام های اصلاحات در نظام آموزش و پرورش باید همزمان و دومینو وار برداشته شود تا اثرِ مثبت داشته باشد.

نکته قابل توجه اینکه نویسنده در این مقاله قصد و فرصت پرداختن به جزئیات بسیار مهم نحوه اجرای طرح ارزشیابی توصیفی در دوره پیش آزمایشی در سال تحصیلی 82-1381 و نیز در دوره آزمایشی در سه سال تحصیلی بعدی را با توجه به اینکه بسیار مهم و درس آموز نیز هستند را ندارد و صرفا به بسط و تحلیل مختصرِ مساله ای که طرح شد ،اکتفا می نماید. تحلیل تفصیلی ماجرای طرح ارزشیابی توصیفی نیازمند نوشتنِ مقالات و برگزاری همایش های اختصاصی با حضور نمایندگان گروه های ذینفع در این طرح است!!

مختصات طرح ارزشیابی توصیفی

منظور از روش هاي توصيفي در ارزشيابي توجه به رويكردي است كه در آن معلم تغييرات و تحولات ايجاد شده در دانش آموز را با فنون متفاوت بررسي كرده و به صورت مشروح بر اساس شاخصهاي پيشرفت و يا اهداف از پيش تعيين شده به اطلاع دانش آموز و والدين مي رساند.

بررسي نظام ارزشيابي كشورهاي مختلف جهان نشان مي دهد استفاده از كارنامه توصيفي امري رايج و داراي سابقه اي طولاني است. در كشور فرانسه روش نمره گذاري استفاده از طيف با عبارات توصيفي: بالاتر از استاندارد، مطابق استاندارد، ناسازگار با استاندارد و . . . مي باشد. در آلمان شش مقوله و يا طيف و در ژاپن استفاده از پنج مفهوم همراه با جملات توصيفي است. خلاصه اينكه در بسياري از كشورهاي مختلف جهان، كارنامه فقط نمرات خام را شامل نگرديده و تمامي فعاليتها و مهارت ها و نگرش كودك، توصيف و ارزشيابي مي شود. ارائه نمره صرف ضمن ايجاد رقابت و اضطراب، يادگيري و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان را تحت الشعاع قرارداده و با ايجاد افسردگي، بخش زيادي از منابع و استعدادهاي با لقوه انساني و اقتصادي را تلف مي نمايد. برخورد معلمان و والدين و ارزش بيش از حد قائل شدن به امتحان و تكرار بيهوده آن و استفاده ابزاري از آن باعث ايجاد دلسردي از تعليم و تربيت و امتحان با اين سبك و سياق، نقطه پايان يادگيري و نوعي رهايي از درس و تحصيل محسوب مي شود (محقق معین،1382).

سياست گزاران آموزش وپرورش ایران از سالهای آخر دهه 70 شمسی تلاشهايي براي بهبود ارزشیابی تحصیلی در دوره آموزش وپرورش عمومی راآغاز کرده اند . تصویب آئين نامه امتحانات دونوبتی به جای امتحانات سه ثلثی و مقرر نمودن مصوباتی در زمینه ارزشيابي مستمر ، تصویب اجرای آزمایشی طرح ارزشيابي توصيفي و بالاخره تصويب اصول حاكم بر ارزشيابي در شوراي عالي آموزش و پرورش از جملة فعاليتها یی ا ست كه در سالهاي اخير انجام شده است. در این نوشته عمدتا بر طرح ارزشیابی توصیفی متمرکز شده ایم.

در کتاب راهنمای اجرای ارزشیابی توصیفی پایه های اول،دوم و سوم ابتدایی در راستاي اجراي ماده هفت دستورالعمل ارزشيابي توصيفي دانش‌آموزان ابتدايي مصوبة جلسة 296 کميسيون معين شوراي عالي آموزش و پرورش که مقرر کرده است جزوه راهنمای ارزشیابی توصیفی توسط معاونت آموزش عمومی و امور تربیتی با همکاری سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ارائه شود؛ مجموعه اي از راهنمايي ها براي مجريان طرح ارزشيابي توصيفي در پايه اول و دوم وسوم دبستان تهيه و تدوين شده است. اين راهنما که در طول اجرای سه ساله آزمایشی طرح هرسال نسخه جدید تری یافته است؛ صرفا توسط دکتر محمد حسنی با همکاری معاونت آموزش عمومی وزارت آموزش وپرورش ارائه و در اختيار مجريان طرح قرار گرفته است در این راهنما به اهداف اساسی، ويژگيها و چگونگي اجراي طرح ارزشیابی توصیفی اشاره شده است.دکتر حسنی در ابتدای این راهنما نوشته است:

مشحصا بعد از مصوبات 674 مورخ5/2/81 و 679 مورخ 30/8/81 شوراي عالي آموزش و پرورش مبني بر تهيه طرحي براي تغيير نظام ارزشيابي پايه‌هاي اول تا سوم ابتدايي، طرحي تحت عنوان ارزشيابي توصيفي توسط دفتر ارزشيابي تحصيلي و تربيتي تهيه و به اجراي آزمايشي گذاشته شد. اهداف اساسي اين طرح به شرح زيراست:

· بهبود كيفيت فرآيند ياددهي ـ يادگيري

· فراهم نمودن زمينه مناسب براي حذف فرهنگ بيست گرايي

· تأكيد بر اهداف آموزش و پرورش به جاي تأكيد بر محتواي كتابها

· فراهم نمودن زمينه مناسب براي حذف حاكميت مطلق امتحانات پاياني در تعيين سرنوشت تحصيلي دانش‌آموزان

· افزايش بهداشت رواني محيط ياددهي ـ يادگيري يا كاهش فشار هاي رواني ناشي از نظام ارزشيابي موجود

در راستاي تحقق اين اهداف، ادعا شده است ارزشيابي توصيفي در پنج محور در نظام ارزشيابي تغيير و تحول ايجاد نموده است. كه بسياري از مشكلات و کاستی های ارزشیابی را برطرف می نماید. همچنین ادعا شده است که اين تغييرات با تحولات جهاني در اين حوزه، همزمان و همسو است (حسنی،1385).

مدیریت ِاجرای اين طرح آزمایشی پس از اجرای پیش آزمایشی آن ابتدا در دفتر ارزشیابی تحصیلی و تربیتی در سال تحصیلی83-82 شروع و پس از انحلال این دفتر در حال حاضر با مديريتِ واحد ارزشيابي تحصيلي و تربيتي دفتر آموزش و پرورش پيش دبستاني و ابتدايي وزارت آموزش و پرورش اجراي چهارمین سال آزمایشی خود را در تعداد محدودي از كلاسهاي مدارس ابتدايي كشور تجربه مي كند . طبق مصوبه شوراي عالي آموزش وپرورش گروه اندازه گيري و ارزشيابي آموزشي پژوهشكده تعليم وتربيت مسئوليت ارزشيابي از طرح را به عهده داشته است و در پایان سال تحصیلی 85-84 نتایج تحقیقات در مورد اجرای این طرح آزمایشی را به این شورا ارائه داده است.

در کتاب راهنمای یاد شده پنج محوری که از نظر مولف کتاب ، طرح ارزشیابی توصیفی در نظام ارزشيابي تغيير و تحول به وجود می آورد به شرح ذیل توضیح داده شده است:

محور اول : تغيير تأكيد از ارزشيابي پاياني به ارزشيابي تكويني

در رويكرد سنتي ارزشيابي،‌ عمدتاً معلمان، تلاش مي‌نمودند از نتايج يادگيري دانش‌آموزان ارزشيابي به عمل آورند و آن را به صورت نمره گزارش دهند. كمتر تلاش مي‌شد كه به نحوه و چگونگي يادگيري و بهبود آن توجه شود. در اين الگوي جديد ارزشيابي، معلم، ارزشيابي را در خدمت يادگيري قرار مي‌دهد؛ لذا نگاه وي به آن كاملاً تغيير مي‌كند. ارزشيابيهاي او به گونه‌اي است كه به يادگيري بهتر بينجامد. لذا ضعفهاي عملكرد دانش‌آموزان و قوتهاي آنها، براي اين منظور بررسي مي‌شود كه راهي براي برطرف كردن و يا بهبود آنها يافت شود، نه اين كه صرفاً ضعفها منعكس شود. همچنين اين الگوي ارزشيابي، موجب مي‌شود معلم خود را همسفر يادگيري دانش‌آموزان بداند و با آنها در مسير حركت ‌كند، نه كسي كه در پايان راه ايستاده و منتظر است كه مشاهده كند چه كسي زودتر به پايان راه (يادگيري) مي‌رسد.

اگر يادگيري را جرياني هدفمند و پيوسته بدانيم كه از مبادي آغاز و به نتايج مي‌رسد؛ ارزشيابي هم جرياني پيوسته است كه از مبادي آغاز مي‌شود و به نتايجي مي‌رسد؛ يعني دوش به دوش يادگيري به پيش مي‌رود؛ لذا ارزشيابي زماني براي يادگيري و در جهت بهبود يادگيري خواهد بود كه پيوسته اطلاعات مفيدي براي دانش‌آموزان از طريق بازخورد، فراهم آورد. با تركيب و تحليل اطلاعات به دست آمده از اين نوع ارزشيابيها كه طي مراحل مختلف گردآوري شده است، معلم مي تواند تصميمهاي مناسب آموزشي درباره دانش‌آموز بگيرد.با اين توضيحات روشن مي شود كه اين الگوي ارزشيابي كاملاً پويا است و عنصري كه پويايي آن را تشديد مي نمايد ارائه بازخورد هاي توصيفي است. تحقيقات زيادي نشان داده است كه بازخوردهاي توصيفي موجب بهبود يادگيري دانش آموزان مي شود.

محور دوم : تغيير مقياس فاصله‌اي (20 – 0) به مقياس ترتيبي (در حد انتظار، نزديك به انتظار، نيازمند تلاش بيشتر)

در طول ساليان دراز، مقياس مورد استفاده در كشور، مقیاس فاصله‌اي (نمره 20-0) بوده است و معلمان نتايج آزمونها را براساس آن به دانش‌آموزان و والدين، بازخورد داده‌اند. اين شكل از بازخورد به دليل ابهام درتغيير و دقت زياد در فواصل بين آن (هشتاد قسمتِ بیست و پنج صدمی )، رقابت برانگيز بوده ًبه همين دلیل است که در طول اين سالها، نمرة بيست بسيار مورد احترام وتوجه بوده است. مقياس ترتيبي(بيش ازحد‌انتظار،درحد‌انتظارو....) اين مشكلات را ندارد، كمتر ايجاد رقابت مي‌نمايد و انعطاف پذيري بيشتري دارد؛ در طرح ارزشيابي توصيفي، جايگزين نمره در كارنامه است.

به سخن ديگر در حين فرايند ياددهي ـ يادگيري دانش‌آموزان، بازخورد ترتيبي يا فاصله‌اي دريافت نمي‌كنند. به واقع تصور مي‌رود كه دريافت اين نوع بازخوردها از سوي معلم فرآيند يادگيري دانش‌آموزان را سست مي‌نمايد. در اين طرح خلاء اين بازخوردها را بازخوردهاي توصيفي پر مي‌كند. بازخوردهاي توصيفي، بازخوردهايي با معناو مؤثري هستند كه دانش‌آموزان را در جهت شناخت وضعيت پيشرفت يادگيري خود قرار مي‌دهند وآنان همچنين ازاين طريق رهنمودهايي براي بهبود يادگيري دريافت مي‌دارند.

تصور حذف بازخورد نمره براي بسياري از معلمان، ناممكن است. به زعم آنها نمره اهرم انگيزشي قوي است و يكي از ابزارهاي اقتدار معلم است، حذف آن خلاء بزرگي در جريان يادگيري ايجاد مي‌كند. اما واقعيت اين است كه حذف نمره و هر گونه بازخورد غير توصيفي، مشكلي ايجاد نمي‌كند. حتي به بهبود شرايط يادگيري هم مي‌انجامد؛ زيرا بچه‌ها ديگر نگران كسب نمره نيستند. آنها به دنبال شناخت اشتباه خود در فعاليتهاي يادگيري هستند. والدين نيز از كودك نمره نمي‌خواهند بلكه از فرزندشان مي‌پرسند كه «امروز چه ياد گرفته‌اي؟» حذف نمره، حذف يكي از عوامل استرس‌زا است. بنابراين در كلاس شرايطي فراهم مي‌شود كه مسافر كوچك سفر يادگيري سفرش را با آرامش خاطر دنبال ‌كند.

محور سوم: تنوع‌بخشي به ابزارهاي جمع‌آوري اطلاعات

فعاليت ارزشيابي تحصيلي با دو فعاليت جزيي : الف) جمع‌آوري اطلاعات ، ب) داوري درباره وضعيت يادگيري دانش‌آموزمشخص می گردد. درفعاليت نخست، معلم اطلاعاتي را از وضعيت يادگيري دانش‌آموز جمع‌آوري مي‌نمايد. در شيوه سنتي اين اطلاعات عمدتاً از طريق آزمونهاي مداد ـ كاغذي (امتحان) یا پرسشهاي كلاسي جمع آوري مي‌شد.اما در اين طرح ابزارهاي جمع‌آوري اطلاعات متنوع شده ا‌ند و علاوه بر آنها ابزارهاي ديگري چون پوشةكار، ابزارهاي ثبت مشاهده، تکاليف درسي و آزمونهاي عملكردي نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرند.اين ابزارها اطلاعات بيشتر و وسيع‌تري را براي معلم، آماده مي‌سازد و بنابراين هم اعتبار اطلاعات به سبب تنوع در ابزارها بيشتر مي‌شود و هم قضاوت و داوري معلم واقعي تر و منصفانه‌تر خواهد شد.اساس كار در تنوع‌بخشي به ابزارهاي گردآوري اطلاعات از وضعيت يادگيري دانش‌آموز، واقعي‌تر كردن اطلاعات است كه همان مشاهده كودك در حين فعاليت و بررسي آثار و محصولات يادگيري اوست.

محور چهارم: تغيير در ساختار كارنامه

كارنامه تحصيلي كه در اين طرح "گزارش پيشرفت" نام گرفته است به طور كلي مفصل‌تر و اندكي عميق‌تر به گزارش رشد و پيشرفت دانش‌آموز مي پردازد. بر خلاف كارنامه کمي ،که شامل فهرستي از نام دروس و نمره ها است، گزارش پيشرفت تحصيلي به شکل توصيفي، از وضعيت دانش‌آموز اطلاعاتي به والدين مي‌دهد. همچنين در اين گزارش تنها به وضعيت درسي صرف توجه نمي‌شود، بلكه به ابعاد عاطفي، جسماني و اجتماعي توجه شده است. در گزارش پيشرفت تحصيلي والدين به روشني درمي يابند كه در چه بخش از انتظارات آموزشي، احتمالاً كودكشان مشكلاتي دارند وبا توجه به آن مشکلات توصيه‌هايي را ‌ براي بهبود عملكرد تحصيلي فرزندشان دريافت مي‌نمايند.

محور پنجم: تغيير در مرجع تصميم‌گيرنده درباره ارتقاء دانش‌آموزان

در نظام سنتي ارزشيابي تحصيلي، تصميم‌گيري درباره ارتقاء به نمرهاي امتحان پاياني دانش‌آموز بستگي دارد. طبق شرايطي كه از پيش تعيين شده است و بر اساس نمره هاي کسب شده مشخص مي‌شود كه آيا دانش‌آموز مي‌تواند به پايه بالاتر ارتقاء يابد يا اين كه بايد تكرار پايه بنمايد. اين تصميم‌گيري را حتي در سالهاي اخير به عهده رايانه گذاشته‌اند و رايانه به راحتي مشخص مي‌كرد كه فردي اجازه ارتقاء‌ دارد يا نه!

اما در الگوي ارزشيابي توصيفي به سبب اينكه اطلاعات جمع‌آوري شده متنوع بوده، و شامل داده‌هاي كمي و كيفي است، تحليل و تركيب اين داد‌ه‌هاو تصميم هاي آموزش مبتني بر آن، از جمله تصميم‌گيري درباره ارتقاء يا عدم ارتقاء دانش‌آموزان به عهدة معلم وشوراي مدرسه است. در اين الگوي ارزشيابي به معلم اختيار تصميم‌گيري تفويض مي‌شود، زيرا وي لايق‌ترين فردي است كه درباره دانش‌آموز مي‌تواند تصميم بگيرد.

در اين الگو، معلم براساس شواهد گردآوري شده از فرآيند پيشرفت دانش‌آموز به دانش‌آموز اجازه ارتقاء مي‌دهد. در صورتي كه دانش‌آموزي بعد از انجام مداخله‌هاي طولي و عرضي (در پايان سال تحصيلي و در بين سال تحصيلي) به حد مطلوب نرسيد؛ پيشنهاد تكرار پايه را به مدير و شوراي مدرسه مي‌دهد و شورا براساس شواهد موجود درباره آن تصميم‌گيري مي‌نمايد. لذا ارزشيابي توصيفي تكرار پايه را تنها به عنوان يك مداخله در روند تحصيلي كودك مي‌پذيرد و زماني اين مداخله انجام مي‌شود كه مشخص شود تكرار پايه براي كودك تأثير مثبت خواهد داشت.

با توجه به آنچه كه گفته شد و بر خلاف تصورات اشتباه و رايج، ارزشيابي توصيفي با ارتقاء خود به خود تفاوت دارد . زيرا در ارتقاء خود به خود تكرار پايه وجود ندارد و دانش آموزان بر اساس سن ارتقاء مي يابند. اما در اين روش ارتقاء و تكرار پايه منطقي تر و متناسب با نياز آموزشي دانش آموز مي شود. همچنين در اين طرح، ارزشيابي از فعاليتهاي كلاسي حذف نمي شود بلكه ارزشيابي در خدمت بهبود يادگيري دانش آموزان قرار مي گيرد به ويژه دانش آموزاني كه ضعف عملكرد درسي داشته باشند(محمد حسنی،1385)

با عنایت به اینکه در اسناد اولیه طرح " توجه همه جانبه به تمامي جنبه هاي رشد" از جمله تاکیدات و وجه ممیز ه های ارزشیابی توصیفی از دیگر الگوهای ارزشیابی به شمار رفته و بسیار مورد توجه بوده است؛این سئوال مهم مطرح می شود که به چه دلیل در نوشته های بعدی کمتر برجسته شده است!! با توجه به اهمیت این تاکید و جهت ریشه یابی موضوع به مرور اسناد طرح ارزشیابی توصیفی در این زمینه می پردازیم.

در اولین سندِ طرح ارزشیابی توصیفی تحت عنوان"راهنمای ارزشیابی توصیفی- تکوینی در پایه اول ابتدایی" که در زمستان 1381 در اجرای پیش آزمایشی طرح ارزشیابی توصیفی در سال تحصیلی 82-1381 به کار گرفته شده،در توضیح ارزشیابی توصیفی- تکوینی به عنوان راه حلِ مشکلات مربوط به ارزشیابی آمده است:

معلم لازم است فعالیت های خود را جهت تحقق اهداف آموزش و پرورش در چهار بعد شخصیت سازمان دهد.به این منظور معلم پیوسته باید از میزان موفقیت خود یا مشکلات احتمالی،باخبر شود.ارزشیابی توصیفی- تکوینی در این آگاهی دادن به معلم از میزان تحققِ اهداف یا مشکلات مربوط به آنها ،به معلم کمک می کند.آگاهی از میزان تحقق اهداف در چهار بعد شخصیت فقط از طریق آزمون ها یا اطلاعات کمی ممکن نیست.به همین دلایل لازم است از اطلاعات کمی وکیفی استفاده شود (یحیی کاظمی و محمد حسنی،1381).

براي انجام ارزشيابي توصيفي يا اصيل و همه جانبه چهار منبع پيشنهاد شده است:

1) كارنامه ارزشيابي توصيفي،

2) چك ليست ها

3) برگ ثبت گزارش

4) پوشه كار( یحیی کاظمی،1381).

كارنامه ارزشيابي توصيفي شامل حداقل اهدافي است كه معلم مي تواند براي رشد همه جانبه دانش آموزانِ سال اول ابتدائي، تدارك ببيند. از معلم انتظار مي رود در چهار مرحله از سال تحصيلي (هر دوماه يكبار) ميزان پيشرفت دانش آموزان خود را در كارنامه ارزشيابي توصيفي، ثبت كند. كارنامه ارزشيابي توصيفي در هر مرحله با استفاده از اطلاعات بدست آمده از طريق چك ليست ها، برگه هاي ثبت گزارش، پوشه كار و ديگر ارزيابي هاي تراكمي( ارزشيابي هاي ضمن تدريس) تكميل مي شود. معلم با استفاده از چهار علامت، ميزان موفقيت خود را در رساندن دانش آموز به اهداف فهرست شده در كارنامه ارزشيابي توصيفي، ثبت مي كند. اين علامت ها شامل "ك" به معناي كاملاً تحقق يافته، "ت" به معناي تا حدود زيادي تحقق يافته، "ن" به معناي نسبتاً تحقق يافته و "ب" به معناي بيشتر بايد تلاش شود؛ مي باشد.

کارنامه ارزشيابي توصيفي بر اساس مندرجات گزارش اخير الذكر بايد بعد از هر مرحله ارزش گذاري، به رويت و امضاي مدير مدرسه و والدين دانش آموز برسد. كارنامه ارزشيابي توصيفي داراي 36 هدف در 4 بعد: جسماني، عاطفي، اجتماعي و شناختي شامل: خواندن و نوشتن، حساب كردن، قرآن، علوم و هنر مي باشد. در گزارش اخير الذكرو ساير مدارك منتشر شده توسط دفتر ارزشيابي تحصيلي و تربيتي در خصوص روش شناسي و نحوه تدوين هدف هاي 36 گانه در كارنامه توصيفي، مطلبي ملاحظه نشد(محقق معین،1382).

در دستور العمل ارزشیابی توصیفی دانش آموزان دوره ابتدایی مصوبه جلسه 296 کمیسیون معین شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 12/6/1382 نیز " توجه به حیطه های مختلف شخصیت دانش آموز در ابعاد عاطفی،اجتماعی،جسمانی و سطوح بالای حیطه شناختی" به عنوان یکی از سه هدف اصلی طرح آزمایشی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی از طریق ارزشیابی توصیفی در نظر گرفته شده است.

اما ساختار و شکل "کارنامه ی ارزشیابی توصیفی"که در اواخر سال 1382 در اولین سال اجرای آزمایشی طرح، آماده شد؛ به کلی تغییر کرده و با کارنامه ارزشیابی توصیفی در مرحله پیش آزمایشی کاملا متفاوت بود.در کارنامه جدید ابعاد جسمانی،اجتماعی و عاطفی از عملکرد درسی(بعد شناختی) با گرفتن عنوان ویژگی های عمومی ،جدا شده و مقیاس سنجش جداگانه ای نیز یافته است. هر چند که در صفحه 2 این راهنما آمده است: معمولا دانشمندان و متخصصان تعلیم وتربیت، شخصیت را به چهار بعد عقلانی،اجتماعی،عاطفی و جسمانی تقسیم می کنند.رشد همه جانبه دانش آموز هنگامی رخ می دهد که همه ابعاد شخصیت مورد توجه ومراقبت قرار گیرد.این کارنامه به معلم این امکان را می دهد که به تمامی ابعاد گوناگون شخصیت دانش آموز توجه نماید( حسنی ،1382)

اگرچه این تغییر یک اصلاح شکلی نیست،کما اینکه در نسخه راهنمای ارزشیابی توصیفی در سال سوم اصولا "توجه به حیطه های مختلف شخصیت دانش آموز در ابعاد عاطفی،اجتماعی،جسمانی" از اهداف رسمی طرح ارزشیابی توصیفی خارج شده است!! اما به نظر می رسد در این نسخه راهنما با بیان هدف مبهمِ "تأكيد بر اهداف آموزش و پرورش به جاي تأكيد بر محتواي كتابها" به عنوان یکی از اهداف اساسی پنج گانه طرح ارزشیابی توصیفی، به نحوی غیر مستقیم همان هدف اولیه و محوری در مرحله پیش آزمایشی دنبال می شود.!!؟

متاسفانه این وضعیت مبهم و نابسامانی نظری و عملی در میان دست اندرکاران کلیدی طرح ارزشیابی توصیفی کاملا پایدار شده است. زهرا حصار بانی دریادداشتی تحت عنوان" ارزشيابي توصيفي الگويي جديد در ارزشيابي تحصيلی "در وبلاگ رسمی این طرح در 27 اردی یبهست 1385 توصیف جالبی از طرح ارزشیابی توصیفی ارائه کرده است . وی مجددا " توجه همه جانبه به تمامي جنبه هاي رشد" در طرح ارزشیابی توصیفی را به عنوان یک محور مستقل از الگوی ارزشیابی توصیفی مطرح کرده است. حصاربانی که کارشناس مسئول و پی گیر اجرای طرح بعد از انحلال دفتر ارزشیابی تحصیلی و تربیتی در سال دوم و سوم اجرای این طرح آزمایشی بوده، نوشته است:

ارزشيابي تحصيلي، فعاليتي است كه معلم، در جريان تدريس خود انجام مي دهد. اين فعاليت، شامل جمع آوري اطلاعات و داوري درباره وضعيت يادگيري و پيشرفت دانش آموز است. جمع آوري اين اطلاعات از طريق شيوه هاي مختلف صورت مي پذيرد و نيازمند كسب مهارت و دانش كافي در اين زمينه است. معلم بايد با استفاده از نتايج حاصل از سنجش و ملاحظه اهداف و انتظارات آموزشي درباره وضعيت فرد، داوري كرده، ضعفها و قوتهاي دانش آموز را مشخص كند و براي بهبود فعاليتهاي يادگيري به او توصيه هايي را ارائه دهد.

متأسفانه فرآيند سنجش و ارزشيابي در كشور ما، مطابق عرف، فقط شامل ارزيابي مجموعي يا نهايي است كه در پايان دوره آموزشي به منظور تشخيص پيشرفت تحصيلي و رتبه بندي صورت مي گيرد. در اين روش، تمامي تلاش معلم، دانش آموز، والدين و كل نظام آموزشي معطوف به آزمونهاي نهايي و نمره آنهاست و ماحصل همه زحمتها در يك عدد يك يا دو رقمي خلاصه مي شود. اين نمره، نه تنها ملاك قضاوت وتصميم گيري درخصوص دانش آموز است، بلكه به نوعي ارزشيابي از عملكرد معلم، مربي، مدير و والدين و نظام آموزشي، تلقي مي شود.

ترديدي نيست كه نتايج حاصل از اين گونه تصميم گيري ها دقيق نبوده، ممكن است عواقب ناگواري به همراه داشته باشد؛ به عبارت ديگر به جاي آنكه نظام ارزشيابي و اندازه گيري در خدمت آموزش و رشد و توسعه دانش فراگيران و معلمان قرار گيرد، فرآيند تدريس و يادگيري در خدمت نظام سنجش و آزمون در آمده است و ملاك قضاوت در مورد عملكرد نظام و دانش آموز در يك مقياس صفر تا بيست خلاصه مي شود.( زهرا حصاربانی،1385)

حصاربانی محور ششم الگوی ارزشیابی توصیفی را که حسنی در نسخه راهنمای جدید طرح ارزشیابی توصیفی ظاهرا از قلم انداخته بود ؛ تحت عنوان "توجه همه جانبه به تمامي جنبه هاي رشد" به شرح ذیل توضیح داده است:

در الگوي ارزشيابي توصيفي، علاوه بر رشد بُعد عقلاني دانش آموز، به جنبه هاي ديگر رشد، از جمله رشد ابعاد اجتماعي، عاطفي و جسماني نيز توجه شده است. معلم در طول سال با مشاهده رفتار و عملكرد دانش آموز ،گزارشي را از وضعيت او در حيطه هاي ذكر شده به شكل توصيفي، ارائه مي دهد. اين گزارش بايد دقيق و حساب شده باشد و به دور از اغراق، از الفاظ و كلمات مثبت استفاده شود. در این گزارش برای نمونه گزاره هایی در توصیف وضعیت دانش آموز نظیر : دقت کردن در رعايت نكات بهداشتي ،كسب عادتهاي مطلوب جسماني ، همكاري با ديگران ، عمل به قوانين مدرسه ، احترام گذاشتن به ديگران ، شركت در مباحث و گفتگوها و... بیان می گردد. این ها از جمله انتظاراتي است كه در الگوي ارزشيابي توصيفي در زمينه توجه به حيطه هاي گوناگون رشد شخصيتي دانش آموز، مطرح شده است. انتظاراتي كه در نظام سنتي، كاملاً ناديده انگاشته شده است(همان).

مطالعه اسنادِ مجریانِ طرح آزمایشی ارزشیابی توصیفی که به منظور بهبود ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در مقطع ابتدایی اجرا شده نشان می دهد که مجموعه ای از سنجه های توصیفی وتکوینی در این طرح در طول سه سال تحصیلی در کلاس های پایه اول تا سوم ابتدایی تحت پوشش طرح در سطح کشور به کار رفته است.در کارنامه ارشیابی توصیفی برای سنجش عملکرد درسی (بعد شناختی) و ویژگی های عمومی(ابعاد اجتماعی،جسمانی وعاطفی) انتظاراتی تعیین شده است.برای سنجش انتظارات، نشانه هایی درنظر گرفته شده است.اطلاعات این نشانه ها ازطریق چک لیست ها،برگه های ثبت گزارش،پوشه های کار و آزمون های عملکردی معرفی شده در مدارکِ طرح، از دانش آموزان جمع آوری شده است.

برای داوری در مورد اطلاعات جمع آوری شده و میزان تحقق انتظارات، به جای مقیاس فاصله ای 0تا 20 از مقیاس های ترتیبی توصیفی3 و 4 وضعیتی استفاده شده است.در اسنادِ مجریانِ طرح ارزشیابی توصیفی حتی اشاره ای به لزوم ِتعیین روایی و پایایی آزمون های مورد استفاده در سنجش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تحت پوشش طرح آزمایشی ارزشیابی توصیفی نشده است چه رسد به اینکه گزارش اقداماتِ انجام شده در این عرصه را برای اطلاع و قضاوت جامعه علمی و اجرایی کشور ارائه داده باشد!! این در حالی است که استاندارد های سنجش حتی در فعالیت های یاد دهی و یاد گیری روزمره مدرسه باید لحاظ گردد چه رسد به اجرای یک طرح آزمایشی در سطح ملی!! شریفی در این زمینه نوشته است:

صلاحيت هاي سنجش شامل مجموعه اي از دانش ومهارتهاست كه هرمعلم بايد از آنها برخوردارباشد. اودرمراحل مختلف آموزشي مانند فعاليتهاي پيش از تدريس، فعاليتهاي هنگام تدريس، فعاليتهاي پايان دوره يا واحد آموزشي ، فعاليتهاي مربوط به پيگيري نتايج سنجش، وسرانجام در فرايند تصميم گيري وبرنامه ريزي آموزشي درسطح مدرسه، منطقه، استان، ودرسطح ملي، بايد از دانش ومهارتهاي حرفه اي خود در سنجش استفاده كند. درتمامي مراحل فعاليت هاي مذكور لازم است از استانداردهايي پيروي شود. اين استانداردها را مي توان در چهار حوزه طبقه بندي كرد:

الف- استانداردهاي اخلاقي وقانوني. براساس اين استانداردها، سنجش بادرنظرگرفتن موازين قانوني واصول اخلاقي، انجام مي گيرد، به گونه اي كه جانب عدالت، حفظ حرمت دانش آموز، وسلامت وبهداشت رواني دانش آموزان وهمه كساني كه از سنجش تاثير مي پذيرند(معلمان،والدين ، و…) مراعات شود.

ب- سودبخشي سنجش. پيروي از اين استانداردها موجب مي شودكه سنجش در فرايند ياددهي – يادگيري مفيد وسودبخش باشد. سنجش سودبخش داراي ويژگي هاي آگاه كننده، اثرگذار، به موقع ، بجاواصلاح كننده است.

پ- استانداردهاي قابليت اجرا. به كاربستن اين استانداردها سبب مي شود كه اجراي مراحل سنجش آن گونه كه طراحي شده است امكان پذير باشد. عملي بودن، تناسب بااهداف آموزشي، هماهنگي بانيازهاي دانش آموزان، همخواني با سياست هاي آموزشي از جمله ويژگي هاي اين دسته از استانداردهاست.

ت- استانداردهاي دقت و صحت. مراداز استانداردهاي دقت وصحت آن است كه سنجش به گونه اي طراحي شود كه نتايج آن ، عملكردواقعي دانش آموز وفرايند يادگيري اورا با درجه قابل قبولي از دقت وصحت وبه دوراز خطا وسوگيري توصيف كند.(حسن پاشا شریفی،1382)

نتایج ارزشیابی از نحوه اجرای سه ساله طرح آزمایشی ارزشیابی توصیفی

خوشبختانه از اجرای پیش آزمایشی و آزمایشی طرح ارزشیابی توصیفی گزارشاتِ توصیفی متنوعی به خصوص از طریق خبرگزاری ها وبلاگ های اینترنتی توسط ذی نفعان طرح منتشر شده است؛ به نحوی که با وارد کردن کلید واژه فارسی "ارزشیابی توصیفی " در کادر جستجوی موتور های جستجوی اینترنتی نظیر یاهو و گوگل رکورد های اطلاعاتی زیادی قابل دسترسی است؛ لیکن متاسفانه تحلیلگران مسائل آموزش و پرورش ایران کمتر به این مهم پرداخته اند.

در این بخش از مقاله با توجه به ضیق وقت، صرفا به مرور اجمالی دو گزارش رسمی منتشر شده و بررسی چند سندِ مرتبط بسنده می کنیم. اولین سند، گزارشی است که توسط مجریان طرح ارزشیابی توصیفی در وزارت آموزش و پرورش در مورد نتایج اجرای آزمایشی طرح در سال تحصیلی 83-1382 با یکسال تاخیر در اردی بهشت 1384 در وبلاگ رسمی طرح منتشر شده است؛ و دیگری گزارشی که مجریان طرح از نتایج تحقیقات تحقیقات گروه اندازه گيري و ارزشيابي آموزشي پژوهشكده تعليم و تربیت پژوهشگاه مطالعات آموزش وپرورش در پایان دوره سه ساله اجرای آزمایشی ارزشیابی توصیفی در دی ماه 1385 از طریق خبرگزاری ایسنا ارائه داده اند.

در فصل سوم گزارش اجراي آزمايشي طرح ارزشيابي توصيفي در مدارس منتخب کشور درسال تحصيلي 83-82 ضمن اشاره به همايش ناظران علمي طرح در استان ها که در روزهاي سوم و چهارم اسفندماه 1382در استان يزد با شركت 29 ناظر علمي ،5 نفر از كارشناسان مسؤول استانهاي برگزار كننده كارگاههاي آموزشي ارزشيابي توصيفي ، مدير اجرايي ، همكار تخصصي ، استادان ، مسؤولان دفتر ارزشيابي تحصیلی وتربیتی معاونت آموزش عمومی وزارت آموزش و پرورش و نماينده پژوهشكده تعليم و برگزار شده به مشكلات و مسائل اجرايي طرح ارزشیابی توصیفی به شرح ذیل اشاره شده است:

" بازنگري در ابزارهاي ارزشيابي و تدوين يك مجموعه منظم ، تجهيز كلاسها به مواد و وسايل آموزشي رعايت تناسب بين دانش آموزان و معلم ( حداكثر 24 به 1) ، كاهش محتواي كتب و تناسب بين محتوا و ارزشيابي توصيفي ، ارتقاء دانش و مهارتهاي معلمان براي اجراي طرح ، توجيه كامل اولياء توسط معلم مجري طرح و ناظرين علمي ، پيش بيني منابع مالي جهت خريد تجهيزات ، حق الزحمه معلمين مجري طرح و ناظرين علمي ، تهيه نرم افزار مناسب با طرح و بستر سازي و فرهنگ سازي براي اجراي مطلوب طرح"( واحد ارزشیابی توصیفی معاونت آموزش عمومی،1384).

در فصل چهارم گزارش اخیر الذکر که به فعاليت هاي کميته نظارت بر اجراي طرح آزمايشي ارزشيابي توصيفي مربوط است از همزماني اجراي طرح با طرحهاي مشابه همچون طرح « بخوانيم و بنويسيم»، زياد بودن حجم دروس ، عدم آشنايي مناسب معلمان با ابزارهاي طرح و كمبود وقت و ماهيت وقت گير الگوي ارزشيابي به عنوان كاستي ها و محدوديتهاي مشاهده شده یاد شده است (همان).

در فصل پنجم این گزارس که به تحلیل و جمع بندی اختصاص دارد از
"جلب توجه اوليا و معلمان به ابعادي از ويژگي هاي دانش آموزان ، كاهش اضطراب امتحان ، كاهش شماتت و فشار رواني نمره بيست ، حذف شرمندگي به دليل اخذ نمره كم ، افزايش شناخت معلمان و مديران با ديگر شيوه هاي ارزشيابي" به عنوان نقاط قوت و پيامدهاي مستقيم طرح ارزشيابي توصيفي كه توسط اكثر استانها اعلام شده اشاره شده است.(همان)

از آنجا که نویسنده تا کنون به گزارش تحقیقات گروه اندازه گيري و ارزشيابي آموزشي پژوهشكده تعليم و تربیت پژوهشگاه مطالعات آموزش وپرورش در خصوص ارزشیابی طرح ارزشیابی توصیفی دسترسی نیافته است ناچار است به گزارشی که مجریان طرح ارزشیابی توصیفی از نتایج تحقیقات انجام شده پیرامون اجرای آزمایشی طرح ارزشیابی توصیفی در پایان دوره سه ساله در سوم دی ماه 1385 ارائه داده اند؛اکتفا نماید. مرتضی شکوهی معاون دفتر آموزش ابتدایی معاونت آموزش عمومی وزارت آموزش و پرورش در مصاحبه با خبرنگار آموزش وپرورش ایسنا گفته است :

اجراي آزمايشي طرح ارزشيابي توصيفي (حذف نمره در مقطع ابتدايي) كه مقرر شده بود پس از 3 سال پايلوت و بعد از ارزيابي پژوهشگاه و شوراي عالي آموزش و پرورش، در خصوص استمرار آن تصميم‌گيري شود، با راي اين شورا، 2 سال ديگر نيز تمديد شد.

اجراي آزمايشي طرح ارزشيابي توصيفي در مقطع ابتدايي از سال تحصيلي 83-82 با تحت پوشش بردن 200 كلاس پايه اول آغاز شد و در سال تحصيلي 84-83، 500 كلاس درس شامل 300 كلاس پايه اول و 200 كلاس پايه دوم و در سال تحصيلي 85-84 نيز يكهزار كلاس درس شامل 500 كلاس اول، 300 كلاس دوم و 200 كلاس سوم را تحت‌ پوشش برد كه در اين سال شاهد افزايش 200 كلاس درس پایه اول به شكل غيررسمي با توجه به تقاضاي استانها براي اجراي طرح بوديم.

پس از پژوهشهاي انجام شده در خصوص نحوه اجراي طرح از سوي پژوهشگاه آموزش و پرورش، شوراي عالي آموزش وپرورش مصوب كرد تا اين طرح بدون هيچ افزايش پوششي در سالهاي تحصيلي 86-85 و 87- 86 نيز به مدت 2 سال به اجراي آزمايشي درآيد و مجددا ارزيابي‌هايي از روند اجرا صورت گيرد. همچنین این شورا مقرر کرده است :"شوراي سياستگذاري پيشگيري امور طرح ارزشيابي توصيفي" در معاونت آموزش و پرورش عمومی وزارت آموزش و پرورش تشکیل گردد. كميته‌هايي براي تغذيه اين شورا اعم از كميته علمي و مباني نظري،‌كميته بازنگري در روشها و بويژه كارنامه توصيفي، كميته اجرايي و پشتيباني نيز تشكيل شده است.

بر اين اساس در سال تحصيلي جاري، 1076 كلاس درس تحت پوشش طرح رفتند كه از اين بين 200 كلاس درس پايه سوم تحت پوشش طرح به چهارم انتقال يافته و از پوشش خارج شدند و هم اكنون 300 كلاس پايه سوم، 500 كلاس پايه دوم و 500 كلاس پايه اول تحت پوشش طرح هستند و 206 كلاس درس اضافي نيز جزء همان آمار افزايش داوطلبانه كلاسهاي درس بوده‌اند؛ لذا بر اساس دستورالعمل شوراي عالي آموزش و پرورش جذب پايه اول در طرح صرفا به تعداد خروجي‌هاي اين پايه در سال گذشته بوده است. همچنین در بخشنامه ای در خصوص دانش آموزانی که به پایه چهارم دبستان رفته و از پوشش طرح ارزشیابی توصیفی خارج شده اند آمده است كه امسال اين دانش‌آموزان با روش معمول اما با تاكيد بر ارزشيابي‌هاي مستمر، آزمونهاي عملكردي و پرهيز از اضطراب امتحان و ... تحت آموزش قرار گيرند و سعي شود معلماني كه نگاه توصيفي دارند در اين حوزه به كار گرفته شوند.(مرتضی شکوهی،1385)

در گزارش تحقیقات گروه اندازه گيري و ارزشيابي آموزشي پژوهشكده تعليم و تربیت پژوهشگاه مطالعات آموزش وپرورش عمده نقطه قوت به عنوان دستاورد طرح، كاهش محسوس و بالاي اضطراب دانش‌آموزان، بهبود نسبي نگرش دانش‌آموزان نسبت به كسب علم و دانش و گرايش به تحصيل ذكر شده است.بر مبناي گزارش اخیرالذکر وضعيت دروس انشا، جمله‌نويسي،‌ خواندن،‌ علوم و رياضي دانش‌آموزان مشمول طرح ارزشيابي توصيفي نسبت به دانش‌آموزان غير مشمول تفاوت داشته است بعلاوه روشهاي كيفي ياددهي – يادگيري در كلاسهاي مشمول طرح بهتر اجرا شده و زمينه گرايش دانش‌آموزان به ارزشيابي گروهي و فرايندي، اجراي روش تدريس فعال از سوي معلم، افزايش انگيزه و بازخورد ‌هاي فرايندي را فراهم كرده است.

در ارزيابي پژوهشگاه ،كمك به اجراي برنامه‌هاي زمينه‌ساز ايجاد تغيير و اصلاحات مناسب در آموزش و پرورش از ديگر دستاوردهاي مثبت طرح ارزشيابي توصيفي بيان شده است. اين طرح همچنين زمينه ارايه و اجراي طرح‌هاي نوين در آموزش و پرورش و ايجاد تغييراتي در ساختار و تشكيلات تامين نيروي متخصص و ساير حوزه‌هايي كه نسبت به آنها روحيه محافظه‌كارانه و رغبت كمتر به تغيير وجود داشته را فراهم كرده است.

با كاهش گرايش دانش‌آموزان و والدين به نمره 20 و افزايش گرايش معلمان به توسعه مهارتهاي حرفه‌اي شواهدي دال بر ضعف دانش‌آموزان مشمول طرح ارزشيابي توصيفي در پيشرفت تحصيلي پيدا نشده است.پژوهشگاه آموزش و پرورش در خصوص نتايج مثبت طرح ارزشيابي توصيفي در پيشرفت دانش‌آموزان به قطعيت نرسيد

تحقیقات پژوهشگاه مطالعات آموزش وپرورش همچنین نشان داده است که مبانی نظری کافی برای تبیین طرح ارزشیابی توصیفی در مستندات طرح وجود ندارد.در اين خصوص تاكيد شده تا ادبيات قوي‌تري براي مباني نظري فراهم شود به اين معني كه بتوان مفهوم ارزشيابي توصيفي را در بستري تئوريك و نظري تعريف كرد. در گزارش این تحقیقات آمده است:بهبودي حاصل شده، اما متناسب با اهداف مورد نظر طرح در خصوص بهبود وضعيت نبوده، لذا بايد روشها تغيير يافته، ابزارها را متناسب با مهارتهاي حرفه‌اي معلمان ساخت و آموزشهاي لازم براي اجراي روشهاي تدريس فعال را ارايه داد.

بر اساس مستندات پژوهشگاه آموزش و پرورش، از ابزارهاي متنوع سنجش در روند اجراي طرح بخوبي استفاده نشده است.(همان)

بحث و نتیجه گیری

براي انجام اصلاحات در نظام آموزشي نمي توان آن را متوقف كرد. متاسفانه ارزشيابي به عنوان يكي از عناصر اين نظام از جايگاه خود خارج شده و بقيه عناصر را به صورت غير كاركردي تحت تاثير قرارداده است. براي اصلاح نظام آموزشي در جريان اجرا بايد "مداخله موثر كاركردي" كرد. اما چنانچه مداخله صرفاً در يك عنصر مثلاً ارزشيابي خلاصه شود و همزمان به ساير عناصر برنامه درسي نظير هدف ها، محتوي و روش هاي يادگيري توجه نكرد و يا صرفاً از منظر ارزشيابي به اين عناصر توجه كرد؛ اگر چه اين مداخله، موثر خواهد بود اما تاثير آن را نمي توان الزاماً در جهت كاركردي تر شدن نظام آموزشي دانست. ( محمد حسن محقق معین،1382)

متاسفانه این همان اتفاقی است که نباید می افتاد!باز هم ارزشیابی طغیان کرد! اما این بار نه با شعار بیست گرایی و کنکور بلکه با گرفتن پرچم بهبود نظام آموزشی بر دوش و ادعای اصلاح نمودن نظام آموزشی از طریق انجام ارزشیابی توصیفی و کیفی! در اجرای آزمایشی طرح ارزشیابی توصیفی در سه سال تحصیلی گذشته به برنامه درسي به عنوان يك "كل يك پارچه" توجه نشد. در حالیکه می باید همزمان به همه عناصر برنامه درسي توجه می شد. امری که در ماده 7 دستورالعمل طرح در جلسه 296 کمیسیون معین شورای عالی آموزش و پرورش مبنی بر لزوم همکاری سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در تدوین راهنمای ارزشیابی توصیفی مورد توجه واقع شده بود.

مرور اسناد اولیه و حتی جدید طرح ارزشیابی توصیفی نشان داد که طراحان این طرح از طريق كارنامه ارزشيابي توصيفي قصد تحقق اهداف آموزشی را دارند!! و معتقدند که محتوي محوري ،محتواي نامناسب برنامه درسي وعدم امكان توليد محتواي مناسب موجب غفلت از تحقق اهداف آموزشی شده است، در حالیکه نویسنده معتقد است تاكيد بر اهداف از طريق برنامه درسي با مجموعه عناصر آن و فعاليتهاي فوق برنامه مدرسه كه آن هم بايد در برنامه آموزشي وتربيتي مدرسه لحاظ گردد، امكان پذير است .اگر محتوي، نامناسب است! ويا به نحوي نابجا محور همه فعالیت های یاد دهی و یاد گیری قرار گرفته است، راه حلِ مشكل ، نفي محتوي و قائل شدن رسالت تحقق هدف از طريق استفاده صرف از ابزارهاي ارزشيابي كيفي نيست! رسالت بنیادین ِارزشيابي پیشرفت تحصیلی چه از نوع كمي وچه از نوع كيفي سنجش ميزان تحقق اهداف آموزشي وپرورشي وارائه باز خورد مستمر و به موقع است.

لزوم رفع کم توجهي به ابعاداساسي و متنوع شخصيت دانش آموز به عنوا ن يكي ازضرورت هاي تعلیم و تربیت پیشرفته مورد پذیرش نویسنده است. اما در نظر گرفتن همه وجوه شخصیتی دانش آموزان صرفا مرتبط با كيفيت خرده نظام ارزشيابي در نظام آموزشي كشور نیست.

طراحان طرح ارزشیابی توصیفی با رويكرد رفتار گرایانه برنامه های درسی فعلی ایران که در آن ابعاد اساسي ومهمتر شخصيت كودك مانند جنبه هاي :اخلاقي،اجتماعي و عاطفي از نظر آنها مورد بی مهری قرار گرفته ، مخالفند.آنان در این زمینه نوشته اند:

امتحان از نوع رايج آن حتی اگر درست برگزار گردد؛ حداكثر قادر است بخش كوچكي از اهداف را كه همان اهداف رفتاري است، اندازه گيري نمايد، و در مورد اهداف بعدي دچار مشكل مي باشد.به دليل همين عدم توانايي امتحان در سنجش اهداف عالي، دامنه فعاليت هاي تربيتي به سبب سلطه نامشروع امتحان دچار كاهش گرائي Reductionism ) ) شده است منظور اين است كه اهداف عالي نديده گرفته شده است يا به زعم گروهي، آن اهداف به حوزه رفتاري كاهش يا تقليل داده شده اند يا به زبان رفتاري بيان شده اند. روشن است نمي توان امور عالي را در امور داني گنجاند و آنها را يا حذف كرد يا ناديده گرفت. كاهش گرايي يكي از عوامل آسيب زايي است كه تحت تاثير رويكرد پوزتيويستي رفتار گرايي به نظام آموزش و پرورش كشور، تحميل شده است. حاصل اين تحميل، پديده هايي چون نمره گرايي، بيست گرايي، مدرك گرايي و جان كلام تشكيل "تابوي نمره" است اين كاهش گرايي نظام آموزشي را به سمت و سويي سوق داده است كه محصولاتش فاقد مهارت هاي اساسي زندگي و توانايي يادگيري در عصر انفجار دانش هستند. كساني كه حتي شعر حافظ و آيات قرآن و اصول دين را براي نمره و مدرك مي خوانند و فرامي گيرند!! اين واقعيت داغي است بر دل دلسوزان نظام تربيتي. نتايج تعليم و تربيت چون بر تفكر و تعقل اتكا دارد كاملاً قابل پيش بيني نيست لذا سنجش نتايج آن به دقت امكان پذير نمی باشد.( همان)

نویسنده معتقد است، اصلاحات آموزشي را با واقع بيني وصداقت مي توان انجام داد. واقعيت اين است كه رويكرد فلسفي حاكم بر نظام برنامه ريزي درسي ايران "رويكردي رفتار گرايانه "است.رويكرد فلسفي برنامه درسي برهمه عناصر آن غالب است.امكان اصلاحات آموزشي در چارچوب اين رويكرد وجود دارد.واقعيت اين است كه با يك تغييردر مقياس ارزشيابي نمي توان توقع رشد همه جانبه شخصيت كودك را داشت .ما اگر صادق باشيم بايد تمام توان و آبروي خود را صرف اصلاح برنامه درسي به صورتي سيستماتيك كنيم.

پیشرفت و شوق انگیزشدن آموزش در مقطع ابتدایی منوط به ابزار ارزشیابی از نوع کمی و کیفی نیست. تحقیقات نشان داده است آموزش ابتدایی موفق برای مثال در ژآپن از سه منبع :احساس تعلق به مدرسه،پرورش کل شخصیت کودک و ارائه محتوای مناسب سرچشمه گرفته است(کاترین لوئیس و اینکو تسو چیدا،1380) ژآپنی ها از سال 2002 با اتخاذ شعار "کم ، زیاد است " Less) is More) حدود 30 درصد محتوی آموزشی و ساعات آموزش مستقیم را در مدارس ابتدایی کاهش دادند تا فرصت های لازم را برای یادگیری تلفیقی و زندگی شوق انگیز در مدرسه فراهم آورند (بهاره صفوی،1385).

طرح درس بخوانیم پایه پنجم

 

موضوع : اگر طبیعت زیبای ایران نباشد

 

پایه ی : پنجم

 

آموزشگاه : ……………..

 

تهیه کننده : ………………

 

سال تحصیلی : 87 ـ 86

 

اهداف درس 18 (اگر طبیعت زیبای ایران نباشد  ) :

1 ـ توسعه و گسترش آشنایی با جلوه های زیبای طبیعت ایران

2 ـ تقویت علاقه مندی و ارزش گذاری به جلوه های طبیعی ایران

3 ـ تقویت و توسعه ی میهن دوستی

4 ـ رشد و پرورش حس زیبایی شناختی و زیبا دوستی

5 ـ آشنایی با برخی نکات زبانی (ساخت واژه های غیر ساده و نثر عادی و نثر ادبی ).

ارزشیابی تشخیصی :

قبل از تدریس درس جدید سؤالاتی راجع به درس گذشته به عمل می آوریم :نظیر این سؤالات :ا  ـ توصیه ی پدر برای نوشتن یادداشت روزانه چه بود ؟

2 ـ کلمه هایی مانند دانش آموز کلاس و مردبزرگ را می نویسیم و از دانش آموزان می خواهیم که موصوف و صفت و مضاف و مضاف الیه را در کلمات ذکر شده بیابند واگر اشکال ویا ابهامی در درس ویا دروس دیگر داشتند در صدد رفع آنها بر می آییم و دوباره توضیحاتی در جهت تشخیص نکات دستوری و... ارائه می دهیم ،تا اشکالات احتمالی دانش آموزان رفع گردد. (10 دقیقه )

آماده سازی وایجاد انگیزه :

قبل از اینکه تدریس درس را شروع کنیم ،سرود ملی را از ضبط صوت مدرسه در کلاس پخش می کنیم وبه عکس العمل دانش آموزان توجه می کنیم . مشاهده می کنیم که آنها بلافاصله با شنیدن آهنگ اولیه ی سرود ملی این آهنگ موزون و آشنا از جا برمی خیزند و همراه با ضبط صوت همنوا می شوند .پس از پایان و اتمام سرود راجع به احساس آنها نسبت به سرود ملی و ایران می پرسیم :« فاطمه شما از شنیدن این سرود چه احساسی داشتی ؟» ‌جواب می دهد :« خانم ! یک حس غیر قابل توصیف ، اینکه وطنم را دوست دارم واحساس غرور می کنم .» از دیگران نیز همین پرسش را می کنیم . آنها نیز می گویند :«با شنیدن نام ایران ،به یاد رشادت ، سر افرازی ، سربلندی ،شهادت ،و احترام نسبت به تمام ایران و مردمان دلیر این مملکت زیبا می افتیم .»

سپس از دانش آموزان می خواهیم که سرود « ای ایران ،ای مرز پر گهر » را به صورت دسته جمعی در کلاس بخوانند .

پس از پایان سرود از گروه بندی شاگردان استفاده می کنیم و می گوییم باهم مشورت کرده وبا بهترین و زیباترین جمله ایران را توصیف کنند .جملات گروهها را در پای تابلو می نویسیم و با انتخاب خود دانش آموزان ،گروهی را که صاحب بهترین جمله است را مورد تشویق قرار می دهیم . (10 دقیقه )

ارائه ی درس جدید :

در این وقت کارت هایی را که از مناظر و جاهای دیدنی ایران تهیه کرده ایم ،به تک تک دانش آموزان می دهیم که حاوی پیام تبریک به مناسبت فرارسیدن سال  جدید است . از دانش آموزان می خواهیم که با دقت به تصاویر نگاه کرده و جاهایی را که بازدید نموده اند ،برای دیگران از خاطره ی آن سفرخود تعریف نمایند ویا اتفاقات جالب آن را ذکر کنند . ویا تصاویر مربوط به کدام استان ویا کدام نقطه ی ایران می باشند و آنها می توانند تصاویر خود را با یکدیگر تعویض نموده ویا به صورت گروهی به تماشای آنها بپردازند .

 به دانش آموزان می گوییم :«بچه ها ! با دقت به تصاویری که در اختیار دارید چه چیزی درک می کنید ؟ »

جواب می دهند :« خانم می فهمیم که ایران چه قدر مکان و مناظر زیبایی دارد که قابل وصف نیست . مثل اینکه نقاش چیره دستی آنها را به تصویر در آورده است .ویا بهتر است بگوییم ایران بهشتی دیگر است . واقعاً خداوند چقدر مهربان و تواناست .« به درستی که خداوند زیباست وزیبایی هارا دوست دارد .»»

به فراگیران می گوییم :«دختران خوبم !آماده ی سفر شوید می خواهیم به جاهای مختلف ایران سری بزنیم .چشم های خود را ببندید  ، در شمال ایران درکنار دریای آبی خزر قرار داریم . شما بچه های عزیزم چه حسی دارید باتوجه به اینکه قبلاً به آنجا رفته اید ؟»

زهرا می گوید :« خانم ! همه جا و حتی قله ی کوهها هم سبز است . مانند اینکه پروردگار عالم در همه جای این سرزمین فرشی سبز گسترده است . کشاورزان در شالیزارها مشغول کارند . به کنار دریا که نزدیک می شویم و در کنار ساحل آن قدم می زنیم امواج پی درپی خود را به ساحل می رسانند .و...»

مریم می گوید :«حال به اصفهان ،این شهر زیبا و متمدن دنیا سفری می کنیم . به سوی بازار می رویم ،مسگرها مشغول کارند و قلم زنها با دقت و حوصله ی زیاد مشغول ایجاد نقش بر روی ظروف هستند وسرو صدای خاصی به آنجا بخشیده اند . به طرف سی و سه پل می رویم و به قدم زدن بر روی آن می پردازیم . چقدر شاه عباس صفوی بناهای زیبا ساخته ، به راستی که اصفهان نصف جهان است . همانا انسانهایی مانند شاه عباس که باعث پیشرفت مملکت شده اند قابل تحسین اند .»

معصومه می گوید :« حال به مشهد مقدس ،به شهر«ضامن آهو» ، شهر امید دلها ،به سوی گنبد طلایی امام رضا روانه می شویم . با استقبال گرم مردمانش روبه رو می شویم .زوار به سوی حرم امام روانه هستند . زیرا می خواهند همدمی برای نجواهای  خود بیابند وحرف های دل خود را فقط با او در میان بگذارند . آنها بعداز زیارت به سوی بازارهای این شهر رفته و با سوغاتی های این شهر یعنی نبات و زعفران و زرشک به سوی شهر و دیار خود باز می گردند .» و..

دانش آموزان در ضمن صحبتهایشان از فرهنگ وسنتها و مهمان نوازی های مردم ایران تعریف می کنند . آنها که در دنیا نظیری ندارند .

از دانش آموزان می خواهیم عکس هایی را که از مکان های مختلف ایران که به آنجها سفر کرده اند ،به کلاس بیاورند و با در کنار هم قرار دادن آنها ،آلبوم عکسی بزرگ تهیه می کنیم وبه این ترتیب با استفاده از سوغاتی ها و صنایع دستی و محصولات مختلف استانها و نیز لباسهای محلی هر استان ، نمایشگاهی در کلاس بر پا می شود و از دانش آموزان سایر کلاس ها دعوت می شود از این نمایشگاه دیدن نمایند . به این ترتیب مکانهای تاریخی و دیدنی ایران برای سایر دانش آموزان نیز شناسانده می شود .

در آخر مسابقه ای در بین دانش آموزان گروهها به اجرا در می آید . به این نحو که هر گروه که بیشترین مکان تاریخی استان زنجان را نام ببرد برنده است . می توان به شغلها و سوغاتی ها و ... نیز اشاره کرد .

حال می پرسیم :«بچه ها !در شهر خودمان خرم دره چه چیزی جزء منظر زیبای آن محسوب می شود ؟»

پاسخ می دهند :« خانم ! رود خانه ی آن و نیز جنگلهای سرسبز کنار آن »

حال می پرسیم :«تصور کنید این رودخانه و یا جنگل در کنا ر آن نباشد چه اتفاقی می افتد ؟»

می گویند :«در آن وقت دیگر خرم دره زیبایی نخواهد داشت .»

سپس ادامه می دهیم :« پس ما وظیفه ی سنگین حفظ آنها و نگهداری از میراث گرانبهای ایران وحفظ محیط زیست و شناساندن آنها به دیگران را داریم .»

در ادامه ی تدریس دانش آموزان به طور جداگانه از متن درس روخوانی به عمل می آورند . نیز می توانیم در مورد نکات دستوری توضیحاتی ارائه دهیم مثلاً اینکه با نوشتن نثر توصیفی وادبی زیبایی خاصی به انشا و نوشته های خود بدهیم . 

 (20 دقیقه )   ( ارائه تصاویر از مکان های تاریخی ودیدنی کشور مان )

ارزشیابی تکوینی : در این مرحله از قسمت درک و دریافت درس و یا واژه آموزی وغیره پرسش به عمل می آوریم و اشکالات احتمالی آنهارا دوباره تشریح می نماییم .(5 دقیقه )

تعیین تکلیف : در پایان به دانش آموزان می گوییم :«با توجه به اینکه تعطیلات نوروزی در پیش است ،در هنگام سفر به مکانهای مختلف ،گزارشی ویا عکس و... از بازدیدهای خود تهیه نمایند و پس از پایان تعطیلات به کلاس بیاورند.ویا ماکتی از نماهای تاریخی ایران تهیه نمایند(5 دقیقه)

اموزش ابتدایی

 

  

نمونه سوال علوم پنجم

۱- کدام مورد از ویژگی های مولکول در مواد گاز می باشد ؟

الف ـ ذرات در جای خود حرکت نوسانی دارند □                  ب ـ ذرات روی یکدیگر می لغزند □

ج ـ حرکت ذرات به صورت جابجایی می باشد □                 د ـ ذرات در جای خود حرکت لرزشی دارند □

2- هنگامی که از مواد گرما بگیریم نیروی ربایش بین آنها چه تغییری می کند ؟

الف ـ افزایش می یابد □                                      ب ـ کاهش می یابد □  

ج ـ بستگی به حالت ماده دارد □                             د ـ تغییر نمی کند □

3- کدام جمله در مورد سلول و مولکول صحیح می باشد ؟

الف ـ هر سلول از میلیون ها مولکول درست شده است □

ب ـ سلول واحد موجودات زنده و مولکول واحد مواد غیر زنده است □

ج ـ هر مولکول از هزاران سلول درست شده است □

د ـ مولکول از ذرات ریزی به نام اتم تشکیل شده ولی سلول کوچکترین ذره موجود زنده است □

4- مقداری آب روی تخته سیاه می پاشیم لکه های آب تخته را خیس می کند اما پس از مدت کوتاهی لکه های آب ناپدید می شود . این عمل کدام خاصیت مولکول را نشان می دهد ؟

الف ـ کشش و ربایش □                             ب ـ جنبش و حرکت □

ج ـ وجود فاصله بین مولکول □          د ـ مورد الف و ب □

5- در کدام حالت نیروسنج عدد کمتری را نشان می دهد ؟

الف ـ                                                   ب ـ

ج ـ                                                      د ـ

6- کدام وسیله زیر موتور الکتریکی دارد ؟

الف ـ یخچال □          ب ـ بخاری برقی □               ج ـ تلویزیون □                   د ـ هیچکدام □

7- قیچی از ترکیب کدام ماشین ها ساخته شده است ؟

الف ـ چرخ و محور و سطح شیبدار □                      ب ـ گوه و اهرم □

ج ـ چرخ و محور و گوه □                                   د ـ اهرم و اهرم □

8- آزمایش تغییرات شیمیایی را دانش آموزان بر روی کدام یک از مواد زیر می توانند انجام دهند ؟

الف ـ خیار □             ب ـ سیب زمینی □               ج ـ شیر □                د ـ همه موارد □

9- شباهت کوره آفتابی و ذره بین در چیست ؟

الف ـ هر دو عدسی دارند □                        ب ـ هر دو نور را در یک نقطه جمع می کنند □

ج ـ هر دو نور را باز تابش می کنند □           د ـ مورد الف و ب □

10- با کدام وسیله می توان نور خورشید را تجزیه کرد ؟

الف ـ یک لیوان شیشه ای صاف           □                 ب ـ یک حباب صابون □

ج ـ یک قطعه آینه تخت □                           د ـ همه موارد □

11- کدام کوه آتشفشان فعال است ؟

الف ـ آتنا □               ب ـ تفتان □              ج ـ سبلان □             د ـ سهند □

12- کدام لایه زمین به صورت مایع می باشد ؟

الف ـ گوشته □           ب ـ پوسته □             ج ـ هسته بیرونی □     د ـ هسته درونی □

13- هدف از قراردادن تمرین فوق در کتاب علوم چیست ؟

الف ـ ترسیم ساختمان ساده مولکولی شکر □

ب ـ ترسیم اتم های شکر □

ج ـ تقویت تصویرسازی ذهنی و خلاقیت □

د ـ درک مفهوم اندازه مولکول و عدم کشیدن تصویر □

 

14- کدام رسوبات در گروه رسوبات شیمیایی می باشند ؟

الف ـ رسوبات گچ □                       ب ـ رسوبات ذرات رس □     

ج ـ رسوبات بقایای اسکلت □             د ـ همه موارد □

15- کدام نمودار در مورد ترتیب پیدایش موجودات صحیح می باشد ؟

الف ـ پرندگان → پستانداران → خزندگان → ماهی ها → گیاهان → بی مهرگان → تک سلولی ها □

ب ـ پرندگان → پستانداران → خزندگان → ماهی ها → بی مهرگان → تک سلولی ها □

ج ـ پستانداران → پرندگان → خزندگان → گیاهان → ماهی ها → بی مهرگان → تک سلولی ها □

د ـ پستانداران → پرندگان → خزندگان → ماهی ها → گیاهان → بی مهرگان → تک سلولی ها □

16- در تدریس مبحث زلزله کدام فعالیت فوق برنامه برای دانش آموزان ابتدایی مناسب تر است ؟

الف ـ تحقیق و پژوهش در مورد تعداد زلزله های رخ داده در دهه اخیر □

ب ـ تحقیق در مورد میزان خسارت حاصل از زلزله بم □

ج ـ کشیدن نقشه منزل خود و مشخص کردن نقاط امن موجود در خانه □

د ـ مشخص کردن مناطق زلزله خیز در روی نقشه گنگ کشور □

17- در تغییر قطر لایه های رسوبی کدام عامل می تواند نقش داشته باشد ؟

الف ـ تغییر شدید آب و هوا □                                ب ـ فرسایش □

ج ـ فشار لایه های بالایی بر لایه های پایینی □           د ـ تمام موارد □

18- مقدار کدام ماده بر اثر کشت مداوم در خاک کم می شود و باید به خاک افزوده شود ؟

الف ـ ید □                ب ـ سدیم □               ج ـ کلسیم □              د ـ فسفر □

19- گیاخاک مانند کدام یک از موارد زیر در خاک عمل می کند ؟

الف ـ مواد معدنی □     ب ـ کود □                ج ـ باکتری ها □         د ـ قارچ ها □

 

20- دانش آموزی هنگام بازی روی زمین می افتد و پایش زخم می شود . اولین قدم کدام است ؟

الف ـ شستن محل زخم با آب □                    ب ـ بستن محل زخم با یک دستمال تمیز □

ج ـ ضد عفونی کردن زخم □                       د ـ تزریق واکسن کزاز □

21- کدام مورد اولین حلقه زنجیره ی غذایی می باشد ؟

الف ـ باکتری ها □      ب ـ جلبک های سبز □            ج ـ گیاهان □             د ـ مورد ب و ج □

22- کدام یک از موجودات زنده زیر ساختار سلولی ندارند ؟

الف ـ باکتری ها □      ب ـ قارچ ها □                    ج ـ ویروس ها □       د ـ جلبک ها □

23- کدام یک خاصیت میکروب کشی دارد ؟

الف ـ مخاط بینی □      ب ـ بزاق دهان           □       ج ـ شیره معده □         د ـ تمام موارد □

24- علت نزدیک بینی چیست ؟

الف ـ زیادی تحدب عدسی چشم □                 ب ـ کم بودن تحدب عدسی چشم □

ج ـ زیاد بودن ضخامت قرنیه □                             د ـ کم بودن ضخامت قرنیه □

25- کدام گیرنده با محرک بسیار ضعیف نیز تحریک می شود ؟

الف ـ گیرنده مربوط به گرما □                     ب ـ گیرنده مربوط به لمس □

ج ـ گیرنده مربوط به سرما □                       د ـ گیرنده مربوط به فشار □

26- مقدار نگهداری آب در کدام خاک بیشتر است ؟

الف ـ رس □             ب ـ گیاخاک □            ج ـ ماسه □               د ـ خاک کنار جاده □

27- کدام زباله پس از مدت طولانی هم باقی می ماند و جذب نمی شود ؟

الف ـ شیشه □            ب ـ پارچه □             ج ـ استخوان □          د ـ تمام موارد □

28- کدام باکتری های زیر کودرست هستند ؟

الف ـ باکتری هایی که برای خود غذا می سازند □

ب ـ باکتری هایی که روی اجساد جانوران زندگی می کنند □

ج ـ باکتری هایی که انگل هستند □

د ـ باکتری هایی که هم زیست هستند □

29- حباب های ریز و درشتی که باعث ور آمدن خمیر نان می شود مربوط به چه گازی است ؟

الف ـ بخار آب □       ب ـ گاز اکسیژن □      ج ـ گاز ئیدروژن □     د ـ گاز دی اکسید کربن □

30- قرنیه چشم امتداد کدام لایه چشم می باشد ؟

الف ـ مشمیه □           ب ـ صلبیه □             ج ـ زجاجیه □            د ـ زلالیه □

31- شباهت کوره آفتابی و ذره بین چیست ؟

الف ـ هر دو عدسی دارند □     ب ـ هر دو نور را در یک نقطه جمع می کنند □

ج ـ هر دو نور را از خود عبور می دهند □     د ـ مورد الف و ب □

32- کدام حس در مار قوی تر می باشد ؟

الف ـ لامسه □           ب ـ بینایی □             ج ـ بویایی □             د ـ چشایی □

33- کدام گیرنده حس برای تحریک شدن نیاز به محرک قوی تری دارد ؟

الف ـ گیرنده های لمس □       ب ـ گیرنده های درد □

ج ـ گیرنده های فشار □          د ـ گیرنده های مربوط به سرما و گرما □

34- کدام زباله به مدت بسیار طولانی باقی می ماند و تجزیه نمی شود ؟

الف ـ استخوان □        ب ـ شیشه □              ج ـ پارچه □              تمام موارد □

35- کدام عامل در پوسیدن اجساد موجودات زنده پس از مرگ آنها موثر می باشد ؟

الف ـ آنزیم های درون سلول □           ب ـ جانوران مردار خوار □

ج ـ باکتری ها و قارچ ها □               د ـ تمام موارد □

 

36- کدام بیماری از راه هوا منتقل می شود ؟

الف ـ کودک ها □       ب ـ حصبه □            ج ـ ذات الریه □                   د ـ اسهال خونی □

37- آب کدام یک از منابع زیر برای کشاورزی مناسب تر است ؟

الف ـ چاه □              ب ـ دریاچه □            ج ـ رودخانه □           د ـ قنات □

38- کدام تعریف در مورد اکوسیستم صحیح می باشد ؟

الف ـ تمام موجودات غیر زنده که در یک محیط با یکدیگر در ارتباط هستند □

ب ـ تمام موجودات زنده که در محیط بر یکدیگر اثر می گذارند □

ج ـ مجموعه گیاهان ، جانوران و آغازیان که در یک محیط با یکدیگر در تعامل هستند □

د ـ مجموعه موجودات زنده و غیر زنده که در یک محیط با هم در ارتباط هستند □

  

علوم چهارم <سنگهای رسوبی>

  پايه چهارم ابتدايي - علوم تجربي
« آشنائي با سنگهاي رسوبي »

بچه‎ها امروز قرار است چند فعاليت انجام بدهيم اين فعاليتها در گروه انجام مي‎شود. براي فعاليت امروز گروه چهار نفري گروه مناسبي است.
امروز مي‎خواهيم درباره سنگها صحبت كنيم. ورقه‎هايي در اختيارتان قرار مي‎دهيم و دوست دارم آنچه در مورد سنگها مي‎دانيد بنويسيد و جدولي مانند اين جدول بكشيد.

آنچه در مورد سنگها مي دانيد

  بچه‎ها: حتماً شما در كلاس اول در مورد سنگها خوانده‎ايد. اطلاعاتي كه مربوط مي‎شود به سنگها، آنها را بنويسيد. هر كس بطور جداگانه بنويسيد. مثل جدول من بكشيد در برگه‎هايتان. ستوني را در سمت راست بكشيد.

  مفسر:

دانش‎آموزاني كه در اين فعاليت شركت كردند هيچگونه فعاليت مقدماتي انجام ندادند. حالا هر گروه برگهاي خود را در اختيار گروه قرار بدهند تا ليست كاملي از آنها را تهيه نمايند. تا مطلب تكراري نباشد.  

  دانش‎آموز:

آنچه در مورد سنگها مي‎دانم:

1ـ بعضي از سنگها رگه‎رگه هستند
2ـ بعضي از سنگها نرم هستند
3ـ بعضي از سنگها بزرگ هستند
4ـ بعضي از سنگها دو رنگ هستند
5ـ بعضي از سنگها ريز هستند
6ـ بعضي از سنگها كوچك هستند.  

  معلم: تكراري‎ها را نگوئيد.

گروه بعدي:

1. مي‎دانيم سنگها مختلف هستند. بعضي نرم، بعضي زبر، بعضي دو رنگ هستند.  

  گروه ديگر:

آنچه درباره سنگها مي‎‎دانيم بعضي از سنگها گوناگون هستند، بعضي نرم، رنگارنگ، سخت و بعضي مواد تشكيل دهنده آنها مختلف است.
معلم: اين اطلاعاتي بود كه از قبل در مورد سنگ داشتيد و در كتابها خوانده‎ايد. معلم: دوست داريد چه مطالب ديگر غير از اينها در مورد سنگ بدانيد، هر سئوالي كه داريد بنويسيد.
كارتان را در گروه انجام دهيد.
جدولي به اين شكل تهيه مي‎كنيم، سئوالهاي خود را در ستون 2 بنويسيد.

آنچه در مورد سنگها مي دانيد	آنچه در مورد سنگها مي خواهيم بداميم

 

  حالا يك گروه كه آمادگي بيشتر دارد مي‎تواند گزارش دهد.

دانش‎آموز:
گروه اول:

1. سنگها چگونه درست مي‎شوند؟
2. چرا سنگها با هم تفاوت دارند؟
3. سنگها در كجا يافت مي‎شوند و مواد تشكيل دهنده آنها چيست؟  

  گروه بعدي:

1. چرا بعضي سنگها رگه‎رگه هستند؟
2. چرا بعضي نرم و بعضي سفت و سخت هستند؟
3. چرا بعضي سنگها دو رنگ هستند؟
4ـ سنگها در كجا بوجود مي‎آيند؟  

  گروه ديگر:

1. سنگها در كجا تشكيل مي‎شوند؟
2. مواد تشكيل دهنده سنگها چه چيزهايي مي‎باشند؟
 

  معلم: از صحبتهاي شما متوجه شدم كه همه شما مي‎دانيد سنگها گوناگون هستند و اين گوناگوني علت دارد چرا سنگها با هم فرق دارند؟
ما مي‎خواهيم بدانيم چرا اين سنگها با هم فرق دارند و چرا گوناگونند؟

دانش‎آموز:

1. چون مواد تشكيل دهنده آنها با هم فرق دارند.
2. جاهائيكه اين سنگها تشكيل شده‎اند با هم فرق دارند.
3ـ مواد تشكيل دهنده فرق دارد.  

  معلم: به اندازه كافي فكر نكرده‎ايد. من به هر گروهي يك تكه سنگ ميدهم با دقت به سنگها نگاه كنيد. چه چيزي مي‎بينيد و دوست داريد چه چيزي در مورد اين سنگ بدانيد.
سئوالهايي كه در گروه براي شما مطرح بود براي من هم مطرح است. من هم مثل شما مي‎خواهم بدانم چرا سنگها لايه لايه هستند؟ آيا به سماور خانه‎تان نگاه كرده‎ايد؟
چيزهائيكه به سماور و كتري مي‎چسبد چيست؟ آيا مادرتان همراه آب چيزهاي ديگري به آن اضافه مي‎كند؟چه طوري به سماور و كتري اين مواد مي‎چسبد؟ آيا همان موقع كه سماور خريداري مي‎شود اين مواد به آن چسبيده است؟ شما حدس مي‎زنيد چيزهايي داخل آب وجود دارد ؟ آيا شما سماوري را كه نو خريداري مي‎كنيد به اين شكل است؟ ( بچه‎ها)
حالا دوست داريد حدسي كه زديد آزمايش كنيد؟ صفحه 64 كتاب را باز كنيد و بخوانيد فكر مي‎كنيد براي آزمايش چه چيزهايي لازم است ؟ لطفاً وسايل لازم را برداريد .
معلم : توصيه مي‎كنم بعداز پايان كار دستانمان را با آب و صابون بشوريم .
معلم : درحين انجام آزمايش هر چه مشاهده مي‎كنيد بنويسيد .
معلم : كدا م گروه آماده است كه بخواند.

دانش‎آموز گروه اول : وقتي خاك را در آب ريختيم، هم مي‎زنيم ،‌رنگ آب كدر مي‎شود. وقتي شيشه آب را كنار بگذاريم و يك ذره‎بين را روي شيشه قرار دهيم مي‎بينيم كه ذرات كوچك در آب ته نشين مي‎شود .
دانش‎آموز گروه دوم : اول سنگهاي ريز و بعد ماسه بر روي هم قرار مي‎گيرند.
دانش‎آموز گروه سوم : ابتدا سنگهاي بزرگ ته نشين مي‎شوند. وقتي خاك را در شيشه ريختيم آب تيره و كدر مي‎شود و وقتي شيشه را آرام در كناري بگذاريم ته نشين مي‎شوند.  

معلم : پس شما حدس زديد بعد از چند دقيقه كه آب را كنار گذاشتيم ذرات موجود در آن ته نشين مي‎شود. چه نتيجه‎اي مي‎گيريد ؟ آيا مي‎توانيم بگوييم كه سنگها اين جوري تشكيل مي‎شوند
معلم : همراه آب يك موادي بود. همان موادي كه به كناره سماور مي‎چسبد. آن مواد در آب رودخانه‎ها هم وجود دارد. رودخانه اين آب را به دريا مي‎برد، اول سنگهاي درشت ته نشين مي‎شود و بعد ذرات ريز ديگر. حالا فهميديد كه چرا سنگها لايه لايه هستند؟
به لايه پاييني آزمايش خود نگاه كنيد، دانه‎هاي ريزته قرار گرفته‎اند و بعد روي آن دانه‎هاي درشتر قرار گرفته است. من فكر مي‎كردم اول دانه‎هاي درشت ته نشين مي‎شود؟
چرا دانه‎هاي ريز ته آب قرار گرفته‎اند؟ امروز به تمام سؤالات شما، نمي‎توانيم پاسخ بدهيم. بايد صبر كنيم فصل سنگها تمام شود. سپس اگر سؤالهايمان بي‎جواب ماند، آنوقت صحبت مي‎كنيم .
معلم : دقت كنيد موادي كه در آب بود لايه به لايه سنگها براي خودش جاي باز مي‎كند. درياها و درياچه‎ها به اين شكل هستند. آبها يك موادي را با خودشان مي‎برند، طي ساليان دراز مي‎ماند و در آنجا سفت و سخت مي‎شوند. دانشمندان به اين سنگهاي رسوبي مي‎گويند.
نام ديگر سنگهاي رسوبي، سنگهاي لايه لايه است.
دانش‎آموز : آنچه درياچه‎ها و درياها باخود مي‎برند همين مواد موجود در آب است. كه ما در اين آب مشاهده مي‎كنيم .
معلم : آيا سنگ از اول به همين شكل بوده است؟ چرا اينقدر منظم و لايه لايه است.
رودخانه اين سنگها را با خود به دريا برده، غلت خورده و سائيده شده و ذرات كوچك آن ته دريا انباشته شده . بعد از مدت زيادي اين سنگ تشكيل مي‎شود. خيل خوب بود. من فكر مي‎كنم امرز خيلي چيزها ياد گرفتم. به خيلي از سؤالها بدون جواب مانده است.
براي جلسه آينده در مورد اين مساله فکر کنيد: آيا فكر مي‎كنيد همه سنگها به اين شكل درست مي‎شوند؟ درباره آن بنويسيد و مطلب جمع‎آوري كنيد. و نمونه‎هايي از سنگها را براي مطالعه و بررسي به كلاس بياوريد.
معلم : در ضمن يك هفته وقت داريد در مورد سنگها تحقيق كنيد و در اين مورد مي‎توانيد از من، والدين خودتان و يا حتي كتاب استفاده كيند. كتابهاي مناسبي در كتابخانه وجود دارد كه مي‎تواند به ما كمك كند.
معلم : يك پيشنهاد، ما هرجايي كه به سنگها مي‎رسيم در درسمان ، سنگهاي مختلفي كه به آن برخورد مي‎كنيد جمع‎آوري كنيد تا نمايشگاهي در مدرسه يا كلاس تشكيل بدهيم .  

    

آموزش انشا پایه چهارم وپنجم

  پايه چهارم ابتدايي - انشاء
« ‌موضوع با انتخاب دانش‎آموز »

دانش‎آموزان عزير امروز مي‎خواهيم با كمك هم انشاء بنويسيم . ابتدا راجع به موضوعاتي كه شما پيشنهاد مي‎كنيد بحث مي‎كنيم و در نهايت از نتيجه بحث يك موضوع را انتخاب كرده و انشاء را مي‎نويسيم .
حالا هر كسي موضوعي را در گروه پيشنهاد كند.

  مفسر :

دانش آموزاني كه در اين فعاليت شركت نمودند هيچگونه فعاليت مقدماتي انجام ندادند .
معلم : موضوعاتي كه به نظرتان مي‎آيد بگوئيد تا من بنويسيم .
طبيعت ، مدرسه ، كتاب ، درس ، كلاس ، آسمان ، باران ، مهربان ، مادر
معلم : آيا تا به حال كلمه راي¬گيري را شنيده¬ايد ؟ يعني چه؟
معلم : چند نفر نظر خود را درباره يك موضوع بگوييد .
حالا براي انتخاب موضوع مي‎خواهيم راي‎گيري كنيم . با كمك همديگر يك موضوع را انتخاب مي‎كنيم .
معلم : چه كسي موضوع طبيعت را انتخاب كرد ؟ چرا طبيعت را انتخاب كرديد ؟
داتش‎آموز : چون طبيعت زيباست . پس براي طبيعت دونفر راي دادند .
معلم : چه كسي موضوع مدرسه را انتخاب كرد ؟
دانش‎آموز : ما وقت خودمان را در مدرسه مي‎گذرانيم و مدرسه را دوست داريم . پس هفت نفر موضوع مدرسه را انتخاب كردند .  

  1ـ مدرسه زندان كوچك ولي دشت بزرگ است .
2ـ مدرسه مكاني است كه در آنجا درس مي‎خوانيم و خاطرات تلخ و شيرين را در آن تجربه مي¬كنيم .
3ـ مدرسه جاندار ولي بيجان است . يعني همه فكر مي كنند جان ندارد ولي جان دارد . چون جان آن در احساس اوست .
4ـ مدرسه خانه دوم ما و جامعه كوچكي است .
5- مدرسه جاي مقدسي است .

معلم : اگر بخواهيم مدرسه را به جايي تشبيه كنيم ،مانند چيست ؟
دانش‎آموز 1 : ظرف سالاد است .
دانش‎آموز 2 : دشت بزرگ است .
دانش‎آموز 3 :مانند باغ است .
دانش‎آموز 4 : مانند ظرف آش است .
دانش‎آموز 5 :مثل درياست .

معلم : چند لحظه بعد از صحبتهاي من چشمهايتان را ببنديد و فكر كنيد مدرسه جان‎دار و انسان است . احساس خود را از زبان مدرسه بنويسيد . يعني اگر بجاي مدرسه بوديد از بچه‎ها چه مي‎خواستيد .
معلم : فرصت تمام شد . جمله هايتان را بخوانيد من يادداشت كنم .

دانش‎آموز 1 :دوست دارم بچه‎ها با آرامش برپيكرم قدم بزنند .
دانش‎آموز 2 :من مثل يك آلبوم ، حوادث و خاطرات بچه‎ها را در دل خود جاي مي‎دهم.
دانش‎آموز 3 : از دانش‎آموزان خوا هش ميكنم كه درحياط من آشغال نريزند و مرا كثيف نكنند .
دانش‎آموز 4 : دوست دارم هميشه بچه‎ها در من جشن بگيرند و شاد باشند .
دانش‎آموز 5 : اگر وسيله‎اي از بچه‎ها گم شود من شبانه روز نمي‎خوابم و از آنها نگهداري مي‎كنم.
دانش‎آموز 6 : بعضي از بچه‎ها من را زندان فرض مي‎كنند ولي من آنان را دوست دارم.
دانش‎آموز 7 : دوست دارم بچه‎ها در من با آرامش بازي كنند .  

  معلم : بچه‎ها كافيست. جملات قشنگي گفتيد . حالا در گروه بنشينيد . از تمام جملاتي كه خودتان گفتيد . انشاء بنويسيد .

معلم : زمان تمام شد . هر چهار انشاء را در كنار هم بگذاريد و از تركيب آنها يك انشاء بنويسيد .
معلم : فرصت تمام شد . كدام گروه آمادگي دارد انشاء را بخواند .
دانش‎آموز : بنام خدا من جامعه دوم بچه‎ها هستم . بهترين ايام من مهر ماه است .
روزي كه شادي بچه‎ها را به جان خريدم . مدرسه جاي مقدسي است . مدرسه مثل آلبومي است كه خاطرات را در خود نگه مي‎دارد .
از بچه‎ها خواهش مي‎كنم من را تميز نگه دارند . من دوست دارم بچه‎ها در من جشن بگيرند .
معلم : بچه‎ها نظري نداريد .
دانش‎آموز : با اينكه خودمان انشاء نوشتيم ولي در برخي جملات ارتباطي وجود نداشت .
دانش‎آموز ديگر : سلام من مدرسه هستم . من خانه دوم بچه‎ها و جامعه كوچكي هستم . من بچه‎ها را دوست دارم . بچه‎ها در من خاطرات زيادي بوجود مي‎آورند . بعضي از بچه‎ها من را زندان فرض مي‎كنند ولي من دشت بسيار وسيع هستم دوست دارم بچه‎ها با آرامش در من قدم بزنند . اگر وسيله‎اي از بچه‎ها گم شود من شبانه روز نمي‎خوابم و از آن نگهداري مي‎كنم . خواهشي كه از بچه‎ها دارم اين است كه من را كثيف نكنند .
دانش‎آموز ديگر: مدرسه خانه دوم بچه‎هاست. بچه‎ها در آن آسايش و آرامش دارند. مدرسه جايي است كه در آن بچه‎ها درس مي‎خوانند و خاطرات تلخ و شيرين را در آن به جا مي‎گذارند. اگر وسيله‎اي از بچه‎ها گم شود من بيدار مي‎مانم. مدرسه مانند كاسه است، نخود و لوبياي آن را بچه‎ها و نمك آن را بچه‎هاي با‎مزه تشكيل ميدهند. معلم: نظرتان راجع به اين انشاء چه بود؟
دانش‎آموز: اين گروه كلمه بچه‎ها را زياد به كار برده بود.
معلم: گفتيد كه نخود و لوبيا مثل بچه‎هاي مدرسه‎اند، يعني چه؟
چيزهاي ديگري نيز داخل آش است. رشته‎هاي آن نيمكت، كاسه آن مثل كلاس و قاشق آن خانم معلم است.
معلم: يك نفر بيايد پاي تخته و توضيح بدهد كه از اول چه كارهايي انجام داديم. دانش‎آموز: بچه‎ها هر كلمه و جملاتي را كه به ذهنشان مي‎آمد گفتند و در گروه آن را توصيف و تشبيه كردند. يكسري خود را جاي مدرسه گذاشتند و مدرسه را با چيزهايي مختلف تشبيه كردند.
نتيجه آن انشاء ارشد كه بچه‎ها نوشتند.  

  معلم: شايد در اين فرصت كوتاه مطالبي به ذهن شما رسيد ولي به علت زمان كم نتوانستيد بنويسيد بعداً مي‎توانيد مطالب خود را كامل كنيد.